Pragmatische aanpak risicojeugd in Lelystad

Al in 2021 bleek uit onderzoek van het project Straatwaarde(n) van RIEC Midden-Nederland dat gebruik van en handel in drugs in Lelystad-Oost zorgelijke vormen aannamen. Vooral de goedkopere drugs, zoals softdrugs en ghb, bleken populair onder jonge inwoners van deze relatief arme wijk. Eén van de jeugdgroepen die veel overlast veroorzaakten, werd onderwerp van een opsporingsonderzoek van de politie. “Om die jeugdgroep heen zagen we een groep pubers en jongvolwassenen die een groot risico liepen om meegezogen te worden in de criminaliteit. Daar wilden we wat aan doen”, vertelt projectleider Anne Klein van politie Midden-Nederland. 

Politie, gemeenten en andere partners brachten deze risicogroep beter in kaart en bespraken met behulp van Straatwaarde(n) hoe ze samen konden voorkomen dat deze specifieke groep jeugd in de criminaliteit zou belanden. De gemeente Lelystad zette als eerste gemeente in de regio een aantal ongebruikelijke interventies in.

Op de stoep

In januari van dit jaar werden in Lelystad-Oost drie jonge mannen van de jeugdgroep in Lelystad-Oost van hun bed gelicht en aangehouden op verdenking van drugshandel. De woningen van hun families werden doorzocht. De jongere broers en zussen bleven ontredderd achter. 

De politie was amper vertrokken uit de woningen toen specialist veiligheid Karin Oldekamp van gemeente Lelystad samen met een collega op de stoep stond. “Zo’n gezin is compleet in shock na een politie-inval. Ouders schamen zich rot voor de buurt en kinderen durven niet meer naar school. Ze blijven achter met veel vragen, weten niet wanneer ze hun zoon of broer weer zien. Bovendien is een oudere broer in het criminele circuit een belangrijke risicofactor voor jongere broertjes en zusjes om ook in de criminaliteit te belanden. Het is belangrijk om deze gezinnen te ondersteunen, zodat de impact beperkt blijft en kinderen naar school blijven gaan.” Inmiddels heeft de gemeente op deze manier al meerdere gezinnen bezocht na een arrestatie of doorzoeking. “We kijken wat nodig is en natuurlijk ook wat het gezin wil. We nemen bijvoorbeeld contact op met school of schakelen hulp in voor de ouders of de kinderen.”

Uitvalsbasis

Die directe, persoonlijke, benadering past de gemeente ook toe in andere situaties. Bijvoorbeeld in het geval van een kwetsbare oudere, wiens huis wordt gebruikt als uitvalsbasis voor drugsdealers. “Zij is niet meer de baas in haar eigen huis”, concludeert Karin. “Natuurlijk kunnen we de woning sluiten, maar deze bewoner zal ergens heen moeten en dan verhuist het hele circus gewoon met haar mee. Daarom heeft het Openbaar Ministerie contactverboden ingesteld voor leden van de jeugdgroep. Maar dat blijkt niet te werken. De volgende stap is mogelijk een locatieverbod. Als dat ook niet werkt, kijken we weer verder. We zoeken samen al doende naar een manier om dit soort problemen aan te pakken.”

Niet alleen de gemeente is van belang bij deze pragmatische aanpak, ook het basisteam van de politie speelt een cruciale rol. Projectleider Anne merkt dat de basisteams in Flevoland de persoonlijke aanpak steeds meer omarmen. “Om aandacht te vragen voor jonge aanwas in de drugscriminaliteit hebben we kennissessies georganiseerd en een signaalkaart gemaakt om risicojongeren sneller te kunnen herkennen. Politiemensen van het basisteam Lelystad nemen bijvoorbeeld een paar risicojongeren onder hun hoede, om goed contact met ze te houden en in te kunnen grijpen wanneer nodig.”

Onterechte stempel

Het dilemma dat deze persoonlijke aanpak met zich meebrengt is het belang van privacy versus de noodzaak om hulp te kunnen bieden, vindt Karin. “Om te beoordelen of een kind risico loopt en hulp nodig heeft heb je informatie nodig. Bijvoorbeeld hoe de gezinssituatie is en of het kind vaak wegblijft van school. Je wilt geen onterechte stempel plakken op een kind, maar je wilt ook voorkomen dat een kind afglijdt. Dat altijd een lastige afweging die je zorgvuldig moet maken.”

De aanpak van de politie en de gemeente Lelystad is gekoppeld aan het al bestaande programma Preventie met gezag. Vanuit dat programma zijn al meer interventies uitgevoerd. Zo is een bulk-sms verstuurd aan contacten van drugsdealers om hen hulp te bieden bij verslaving en wordt na de zomer op elf basisscholen in Lelystad-Oost gestart met Kapot Sterk, een preventieprogramma voor groep 7 en 8. Ook andere gemeenten in Flevoland werken samen met de politie aan een pragmatische aanpak van risicojeugd.

Wat is er nodig om deze aanpak tot een succes te maken? “Het belangrijkste is dat je mensen hebt die in de actiestand staan en out of the box kunnen denken”, vindt Anne. “Mensen die niet eerst een volledig plan willen zien, alle risico’s willen uitbannen of de randvoorwaarden helemaal willen invullen. Maar die elkaar opzoeken, durven te pionieren en daar ook de ruimte voor krijgen.” Karin: “Het is een zoektocht die je samen aan moet durven gaan. De truc is eigenlijk: gewoon beginnen.”