Tekst Andrea Jansen
In de vroege ochtend van 29 september 2020 valt de politie binnen in 17 panden van een Tilburgse ketelbouwer en diens criminele netwerk. Zes verdachten worden aangehouden, waaronder de ketelbouwer zelf. Dit onderzoek vormt de start van het ‘ketelbouwersproject’, waarbij repressie en preventie hand in hand gaan.
“Het onderzoek naar de Tilburgse ketelbouwer gaf ons een goede inkijk in de wereld van de drugsproductie”, vertelt Freek Pecht, coördinator synthetische drugs van de politie. “Ketelbouwers vormen een cruciale schakel in de productie van synthetische drugs. Zonder ketels geen drugs. Er zijn niet veel mensen die deze speciale drugsketels kunnen maken. Je hebt er dure apparatuur voor nodig en veel kennis. Dus als je de ketelbouwers pakt, breng je het drugscircuit een flinke slag toe.”
MBO-studenten
Maar voorkomen is beter dan genezen. Daarom wil de politie ook preventief actie ondernemen en benadert de Taskforce-RIEC Brabant-Zeeland. In dezelfde periode slaat een wijkagent alarm over de criminaliteit onder studenten van MBO-scholen in en rond Tilburg. Studenten vallen uit op school en vinden hun weg om te slagen in het leven op een andere manier. Zo verdwijnen ze in de criminaliteit. Voor politie, justitie, de gemeente Tilburg, het MBO-onderwijs, wetenschappers van de Universiteit van Tilburg en districtelijk programmamanager ondermijning Tibor Fijnaut van de Taskforce-RIEC reden om een denktank samen te stellen. Samen bedenken ze een brede aanpak, om te voorkomen dat ketelbouwers in spé, maar ook andere MBO-studenten, het verkeerde pad opgaan.
“Als je de ketelbouwers pakt, breng je het drugscircuit een flinke slag toe”
Tibor: “Veel facilitators van ondermijnende criminaliteit worden op het MBO opgeleid. De lassers bijvoorbeeld, voor het bouwen van drugsketels, maar ook elektriciens, die nodig zijn voor het aanleggen van hennepplantages. Een belangrijk deel van ons project richt zich daarom op deze jongeren en hun docenten.”
Intensief contact
Het onderwijs staat niet voor niets centraal in het ketelbouwersproject. “Geen enkele instantie heeft jongeren zo goed in beeld als het onderwijs”, legt Jochem Zwerus uit. Hij is projectleider van Kennispact MBO Brabant, waarin acht MBO-scholen samenwerken, en heeft zelf veel ervaring als jongerenwerker en docent. “Jongeren brengen een groot gedeelte van de dag door op school of zijn bezig met stages. Docenten, maar ook kantinepersoneel, maatschappelijk werkers en conciërges, hebben daardoor intensief contact met leerlingen. Veel meer dan bijvoorbeeld jongerenwerkers. Daarom zijn scholen cruciaal bij het vroegtijdig signaleren van problemen.”
Pizza’s
Jochem ontwikkelde samen met de Taskforce-RIEC, politie, OM, CCV, gemeenten en scholen een online game voor MBO-studenten, om signalen en gevaren te leren herkennen en om te laten zien hoe je kunt voorkomen dat je meegezogen wordt in de criminaliteit. Momenteel rolt hij deze game uit op de acht MBO-scholen. Daarnaast startte hij een train-de-trainertraject, zodat docenten hun eigen collega’s kunnen trainen in het signaleren van ondermijning. Dat gebeurt door middel van een groepsspel, waarbij docenten en ander onderwijspersoneel leren om met kleine stukjes informatie samen een beter beeld te krijgen van een leerling. “Een docente vertelde dat een leerling spontaan voor de hele klas pizza’s bestelde en contant afrekende. Op dat moment vond ze dat een sympathiek gebaar, maar als je kijkt met een andere bril dan zie je een jongen van 17 die snel van zijn contante geld af moet. En dat geeft een zorgwekkend signaal. Als je zo’n signaal met collega’s kan bespreken, die misschien ook wel opvallende dingen hebben gezien, dan kun je veel beter bepalen of je zorgen terecht zijn.”
Pillen voor Afrika
In 2016 kwam ketelbouwer Mark P. uit Tilburg in het vizier van de Landelijke Eenheid van de politie. Hij werd op heterdaad betrapt op het bouwen van ketels die nodig zijn voor de productie van synthetische drugs. Er was geen twijfel mogelijk over het doel van deze ketels, want door de vorm en samenstelling waren ze maar voor één ding geschikt: drugsproductie. P. werd veroordeeld, maar enkele jaren later, in 2019, kwam er informatie binnen bij de politie waaruit bleek dat hij nog steeds tot in zijn nek in de criminele wereld zat.
Afluisterapparatuur
De politie van de eenheid Zeeland-West-Brabant startte een nieuw strafrechtelijk onderzoek en dit keer besloot de officier van justitie het breder te trekken: niet alleen P. maar ook zijn hele netwerk werd onderdeel van het onderzoek. Op deze manier wilden politie en justitie het hele criminele speelveld een klap uitdelen. In het bedrijf van P. werden geheime camera’s en afluisterapparatuur geplaatst. Dit leverde een zee aan informatie op, waardoor verschillende criminele netwerken in beeld kwamen. Ook doken werkende drugslabs op in het onderzoek en bleek dat P. met zijn handlangers een groot drugstransport voor van miljoenen pillen naar Afrika voorbereidde.
Drugskeuken
Al deze informatie leidde tot een grote politieactie in september 2020, waarbij 17 panden werden doorzocht en naast Mark P. nog vijf mannen werden aangehouden. Een vrachtwagen met holle ruimtes stond al klaar om de pillen naar Afrika te vervoeren. Enorme ketels en peperdure machines werden in beslag genomen. De politie vermoedt dat P. vele tientallen drugsketels heeft gemaakt die in heel Nederland en België werden ingezet in drugslabs. De waarde varieert van 600 euro voor een kleine, eenvoudige amfetamineketel tot 40.000 euro voor een volledige ‘drugskeuken’. P. werd veroordeeld tot vijf jaar cel. Ook de andere mannen werden veroordeeld tot gevangenisstraffen van drie tot acht jaar. Het hoger beroep loopt nog.
Deur dichtgooien
Die signalen hoeven docenten dan niet altijd zelf op te pakken, vindt Jochem. “In gesprek gaan met een student is natuurlijk altijd prima, maar dat hoeft niet. Je moet je zorgen ergens neer kunnen leggen, zodat er iets mee gedaan wordt. Daarom vinden we het belangrijk dat op elke school iemand werkt waarbij je met deze informatie terecht kunt. Iemand die extra kennis, vaardigheden en ervaring heeft met betrekking tot risicojongeren en criminaliteit en over een goed intern en extern netwerk beschikt om snel te kunnen schakelen tussen veiligheid en zorg. Zodat je die jongen van de pizza’s snel in een speciaal programma kunt krijgen, waar hij hulp krijgt om de criminaliteit weer uit te komen.”
Want naast signaleren is dat de andere belangrijke functie van het onderwijs: perspectief bieden. Jochem: “Wat jongeren ook hebben gedaan, onderwijs blijft belangrijk. Je kunt nooit de deur dichtgooien, want dan weet je zeker dat je de leerling én de maatschappij met een groot probleem opzadelt. Dus zelfs als studenten worden vervolgd en veroordeeld, moet je als school blijven zeggen: als je het ooit anders wilt, dan staan wij voor je klaar.”
Samen voor de jeugd op Urk
Gemeente, ouders, scholen, sportverenigingen, kerken en zelfs bedrijven die zich vanuit één gedachte inzetten voor kinderen en jongeren. Heel Urk maakt zich sterk voor een gezonde en weerbare nieuwe generatie. Lees hier verder.
Klopperbodem
Ondertussen richten politie en justitie zich binnen het ketelbouwersproject op preventie bij een hele andere doelgroep. Freek: “We ontdekten dat één onderdeel in veel drugsketels terug te vinden is: de klopperbodem. En laat er nu maar één bedrijf zijn in Nederland die deze op grote schaal invoert. Op basis van een lijst met afnemers van dit bedrijf werden van de 300 klanten enkele tientallen twijfelachtige afnemers geselecteerd, die een preventief bezoekje van de politie kregen.” Ook het bedrijf zelf, overigens te goeder trouw, wordt gewaarschuwd voor het belang van de klopperbodem voor de productie van synthetische drugs.
Het ketelbouwersproject heeft niet alleen impact in Zeeland en Brabant. Ook in andere provincies worden tientallen ketelbouwers en afnemers van klopperbodems bezocht. Bovendien tonen gemeenten en scholen uit het hele land interesse in de games voor studenten en docenten, vertelt Tibor. “De kracht is denk ik dat het programma echt voor en door het onderwijs is ontwikkeld. En het is maatwerk, dus elke school kan het zelf inpassen in het lesprogramma.”
“Veel jongeren zitten klem in de criminaliteit en die wereld laat ze maar moeilijk los”
Investeren
In de praktijk is het voor scholen best lastig om docenten deels vrij te maken voor bijvoorbeeld het volgen van de trainingen die nodig zijn om het project verder uit te rollen, ziet Jochem. “Maar het is wel heel erg nodig. Sterker nog, we moeten veel breder kijken dan het MBO. Ook op het HBO en de universiteit zitten studenten die later de criminele wereld zullen gaan faciliteren. Dat weten we nu al, dus daar moeten we iets mee. Veel jongeren zitten klem in de criminaliteit en die wereld laat ze maar moeilijk los. Als het met een hele generatie jongeren niet goed gaat, dan los je dat niet op met een projectje hier en een projectje daar. En ook niet met de inzet van goedwillende vrijwilligers. Als we het echt belangrijk vinden om voor onze jeugd te zorgen, investeer daar dan ook in.”
