Tekst Andrea Jansen
Foto Sint Eustatius

Wie denkt aan Caribisch Nederland ziet een paradijs voor zich met wuivende palmen, witte stranden en tropische vissen in een glasheldere zee. Maar de eilanden trekken naast toerisme, ook ondermijnende criminaliteit aan. Om dit te bestrijden is het RIEC Caribisch Nederland opgericht, met als hoofd Junny Aquiles Lopez.

Junny  Aquiles Lopez, hoofd RIEC Caribisch Nederland
Junny Aquiles Lopez

1. Waarom een RIEC in Caribisch Nederland?

“Eigenlijk om dezelfde reden als in Nederland: we zien ondermijnende criminaliteit die je niet alleen met strafrecht kan aanpakken. Waarvoor je moet samenwerken om er iets tegen te kunnen doen. De integrale aanpak werd hier nagenoeg niet toegepast, terwijl we de laatste jaren een enorme groei zien van verdachte activiteiten en investeringen. Op initiatief van onder andere de politie (KPCN) heeft kwartiermaker Olaf van Hees onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van een RIEC. Inmiddels is er een convenant met de partners: de drie gezaghebbers (zeg maar bestuur) van de eilanden, OM, Politie, Kmar, Belastingdienst, Douane, IND, FIU NL, Kustwacht en SZW.  Het RIEC Caribisch Nederland werkt voor de BES-eilanden, dus Bonaire, St. Eustatius en Saba. We hebben contacten met Curaçao, Aruba en St. Maarten, maar dat moet je zien als internationaal samenwerken, zoals jullie met Duitsland en België doen. Het RIEC CN bestaat nu als pilot, met vijf medewerkers en een liaison, en in 2025 wordt besloten of we door kunnen gaan.”

“We zien grote investeringen in bouwprojecten, gefinancierd vanuit alle windstreken”

2. Hoe ziet ondermijning in Caribisch Nederland eruit?

“Eigenlijk zijn de thema’s hier niet zo anders dan in Europees Nederland. We zien veel mensenhandel, en dan vooral arbeidsuitbuiting in de bouw en de horeca. Daarnaast is er drugscriminaliteit. Niet zozeer de productie van drugs, dat gebeurt hier nauwelijks, maar wel de doorvoer en het gebruik ervan. De laatste jaren is de bevolking van vooral Bonaire enorm gegroeid. We zien grote investeringen in bouwprojecten, gefinancierd vanuit alle windstreken. Daardoor hebben we vermoedens van witwassen: alleen al tussen 2017 en 2021 zagen we voor meer dan 138 miljoen euro aan verdachte transacties binnen Caribisch Nederland. Voor die bouwprojecten worden arbeiders, uit bijvoorbeeld Zuid-Amerika, Haïti en de Dominicaanse Republiek, onder valse voorwendselen naar Bonaire gehaald, waar ze vervolgens veel te veel moeten werken voor veel te weinig geld en dit soms onder inhumane leefomstandigheden. Het komt voor dat ze in containers wonen en soms hebben ze zelfs geen water en elektriciteit.”

“Binnen een paar weken heb je hier een grote integrale controle gedaan of verdachten aangehouden”

3. Wat gaan jullie het eerst aanpakken?

“We hebben vier thema’s geprioriteerd: mensenhandel/mensensmokkel, vastgoed, horeca en de lucht- en zeehavens. Witwassen loopt als rode draad door al deze thema’s en drugscriminaliteit kan aangepakt worden binnen het thema lucht- en zeehavens. Net als in het begin van de RIEC-tijd in Nederland moeten we allereerst de informatie op orde krijgen. We hebben inmiddels een aantal onderzoeken liggen waarmee we steeds helderder krijgen welke fenomenen hier spelen. Het gaat er nu om dat we ook op casusniveau de informatie compleet krijgen. We draaien al een aantal integrale casussen en hieruit leren we dat delen van informatie cruciaal is. Als we dat nu eenmaal voor elkaar hebben en het commitment is er, dan gaat het ook echt heel snel hier. Binnen een paar weken heb je een grote integrale controle gedaan of verdachten aangehouden.

Verder werken we vooral aan bewustwording. Ondermijnende criminaliteit is hier nog niet zo bekend, dus we geven veel presentaties aan medewerkers van allerlei overheidsinstanties en ook aan maatschappelijke organisaties. Naast Nederlands zijn Papiaments en Engels veelgesproken talen. Het EURIEC heeft ons geholpen om het vakjargon uit te breiden met het Papiaments, Engels hadden zij al gedaan.”

4. Wat zijn de grootste verschillen tussen de Nederlandse RIEC’s en het Caribische RIEC?

“Onze uitgangspunten zijn hetzelfde als in Europees Nederland: we stimuleren de integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit, door het delen van informatie en met intelligence en analyse. Verder werken we aan de bestuurlijke weerbaarheid. Maar in de praktijk werkt het hier nog wel heel anders dan in de rest van Nederland, waar de wetgeving een stuk beter geregeld is. Hoewel we onderdeel zijn van Nederland hebben we hier geen Wet Bibob en kan de Belastingdienst hier nog geen informatie uitwisselen met partners. Daar wordt wel aan gewerkt. Ook de registratiesystemen zijn hier minder ontwikkeld. We hebben geen Icov of BlueView. Sommige diensten werken nog met Word. Er is geen optimale kentekenregistratie en ook is het delen van botenregistratie met partners niet juridisch geregeld. Het inrichten en verbinden van informatiesystemen is een belangrijk plan voor de langere termijn.

Een groot voordeel is dat de afstanden hier op de eilanden zelf klein zijn. De meeste diensten zijn centraal gevestigd op Bonaire, mensen kennen elkaar goed en je loopt zo bij elkaar binnen. Als je hier een overleg plant voor over twee dagen, dan lukt het meestal om alle partners aan tafel te krijgen. En een actiedag is zo gedaan. Nadeel is dan weer dat de opvolging lastiger is. Als mensen bijvoorbeeld twee maanden op St. Eustatius aan het werk moeten, ben je ze ook echt twee maanden kwijt. De afstand tussen Bonaire en Sint Eustatius en Saba is namelijk wel erg groot. Je bent een hele dag aan het reizen om er te komen.”

De cruisehaven van Bonaire vanaf zee gezien. Langs de kust loopt een geasfalteerde weg met daarlangs enkele parkeerplekken en een grote aanlegplaats. Direct achter de weg staan lage,  geel en blauw gekleurde gebouwen met een oranje dak.  Daarachter liggen een voetbalveld en nog meer gebouwen tot aan de heuvels op de horizon. Tussen de gebouwen staat veel groene begroeiiing.
De cruisehaven van Bonaire

5. Hoe ziet u de toekomst van RIEC Caribisch Nederland?

“In 2025 wordt gekeken of het RIEC CN een meer permanente vorm krijgt in Caribisch Nederland en definitief opgenomen wordt in het RIEC-LIEC-bestel. Het lijkt erop dat dat wel gaat gebeuren, we merken namelijk nu al dat de resultaten bij samenwerking heel goed zijn. De partners zijn enthousiast. Ik zei al eerder in dit interview dat we bezig zijn om de informatie en systemen beter op orde te krijgen bij overheidsdiensten. We moeten meer zicht krijgen op ondermijnende criminaliteit en dat bereiken we door mensen bewuster te maken van signalen, maar ook door plekken en fenomenen beter in kaart te brengen. Om ons daarbij te ondersteunen werken we aan een betere verbinding met het RIEC-LIEC-bestel. We hopen dat onze collega’s welkom zijn om te kijken hoe het in Nederland werkt en dat Nederlandse collega’s bereid zijn om hun kennis en kunde naar Caribisch Nederland te brengen. Eigenlijk hoop ik dat we over een tijdje ‘gewoon’ een RIEC zijn zoals alle andere.” 

Een klein vliegveld aan zee gezien vanaf een heuvel. De landingsbaan ligt aan de rand van het eiland en eindigt in zee. Naast de landingsbaan staan een paar gebouwen. Vanaf het vliegveldje slingert zich een weg de heuvel op. Een andere weg slingert naar een baaitje verderop. Op de heuvel staan enkele gebouwen en huizen. De heuvel is bovenaan groen begroeid en wordt richting zee kaler en rotsachtiger.
Juancho E. Yrausquin Airport op Saba

Caribisch Nederland

Het RIEC Caribisch Nederland werkt voor de eilanden Bonaire, Sint Eustatius en Saba, de zogenaamde BES-eilanden. De eilanden zijn bijzondere gemeenten van Nederland en worden binnen Caribisch Nederland openbare lichamen genoemd. St. Eustatius en Saba liggen op ongeveer 900 kilometer van Bonaire. Daarnaast zijn er nog de drie overzeese landen die, samen met Nederland, deel uitmaken van het Koninkrijk der Nederlanden: Aruba, Curaçao en Sint Maarten. Deze drie landen worden ook wel de CAS-landen genoemd.


Samen hebben de BES-eilanden ongeveer 30.000 inwoners. Bonaire is het grootst met een oppervlakte van ongeveer 288 km2 en bijna 25.000 inwoners. St. Eustatius heeft een oppervlakte van ongeveer 21 km2 en heeft ongeveer 3300 inwoners. Saba heeft een oppervlakte van ongeveer 13 km2 en heeft ongeveer 2000 inwoners. Ter vergelijking heeft Texel bijvoorbeeld een oppervlakte van ongeveer 463 km2 en hebben Zaltbommel, Bergen en Leusden ongeveer hetzelfde inwonersaantal per gemeente als heel Caribisch Nederland. Naast de inwoners verblijven er jaarlijks ruim 500.000 toeristen op de BES-eilanden. Vanaf 2011 groeide het inwonersaantal van Bonaire met ongeveer 2 tot 3 procent per jaar. Deze groei heeft vooral te maken met immigratie uit Curaçao, Midden- en Zuid-Amerika en Europees Nederland. De groei gaat samen op met de groei van de toeristenindustrie en de vraag naar buitenlandse arbeidskrachten. Deze arbeidskrachten zijn veelal werkzaam in de bouw, horeca, supermarkten en schoonmaak. Ook gaat deze groei gepaard met grote investeringen in vastgoed.


Bekijk hier de video die RIEC  Caribisch Nederland maakte over ondermijning.

Snelle auto’s, explosieven en rode diesel

We lezen dagelijks over drugshandel en mensensmokkel, maar er zijn veel meer vormen van grensoverschrijdende ondermijnende criminaliteit. En dat merken we ver buiten de grensregio’s. Wat komen we zoal tegen? Lees meer...