Tekst Andrea Jansen
Foto Arenda Oomen Fotografie
Wie is verantwoordelijk voor de aanpak van mensenhandel?
“Mensenhandel is de aantasting van een hele fundamentele waarde in onze samenleving; namelijk de menselijke waardigheid. De verantwoordelijkheid ligt daarom niet op één plek, maar juist heel breed. Breder zelfs dan de overheid. Op ieder niveau zijn we verantwoordelijk. Internationaal, nationaal en lokaal. Gemeenten bevinden zich dicht bij de problematiek. Het gaat om slachtoffers en daders uit hun gebied. Daarom hebben gemeenten een kernpositie in het voorkomen en aanpakken van mensenhandel. Helaas geeft ruim dertig procent van alle gemeenten aan dat ze geen zicht hebben op mensenhandel. Ze weten niet of het plaatsvindt. Dat geldt niet alleen voor kleine gemeenten, maar ook voor (middel)grote. En 95% heeft geen lokaal beleid op het gebied van mensenhandel.”
“Mensenhandel is een geldmachine die niet altijd zichtbaar is”
Waarom zijn zoveel gemeenten hier nog nauwelijks mee bezig?
“Mensenhandel is een geldmachine die niet altijd zichtbaar is. Je moet mensenhandel op willen zoeken. Het springt niet vanzelf in het oog. Je moet eerst weten hoe het eruit ziet. Dat maakt het anders dan bijvoorbeeld hennep of xtc, waarbij je heel concreet bewijs hebt, zoals gedumpte gifvaten of apparatuur die is aangetroffen na een brand. Het gaat om uitbuiting van mensen die afhankelijk zijn en vaak gedwongen zijn om zich stil te houden. Omdat ze het geld nodig hebben of bang zijn dat hun familie in het thuisland iets wordt aangedaan. Bovendien hangt er vaak een schijn van legitimiteit omheen en speelt het zich af in veel verschillende sectoren. Prostitutie, land- en tuinbouw, scheepvaart, horeca, hotels, au pairs, kredietverlening, enzovoort. Het zijn ook vaak ingewikkelde zaken. Neem nu de georganiseerde zakkenrollerij. Is de zakkenroller nu een dader, een slachtoffer van mensenhandel, of allebei?”
Wat is er in de afgelopen jaren bereikt?
“Het helpt als de driehoek mensenhandel hoog op de agenda zet”
“Ik zie een duidelijke groei in bewustwording en urgentie. Het is een belangrijk thema geworden, op alle niveaus. Mensenhandel wordt bijvoorbeeld heel concreet genoemd in het regeerakkoord. En in het Interbestuurlijk Programma staat dat alle gemeenten over vier jaar duidelijk beleid moeten hebben om mensenhandel bestrijden. Een aantal gemeenten is al heel goed op weg. De 32 Rijnmondse gemeenten hebben bijvoorbeeld een gezamenlijke strategische agenda opgesteld voor een brede aanpak van mensenhandel. Ook Eindhoven, Hilversum en Alkmaar zijn goede voorbeelden. Er worden stevige fundamenten gelegd en enkele gemeenten zetten al een mooi bouwwerk neer. Maar voor veel gemeenten is er nog een lange weg te gaan.”
“Juist op het gebied van mensenhandel is informatie én expertise van RIEC’s onmisbaar”
Hoe kunnen we de aanpak verbeteren?
“Het belangrijkste is dat de lokale driehoek voldoende zicht heeft op mensenhandel in de regio. Daar hebben ze informatie voor nodig, die nu vaak nog ontbreekt. Maar weinig gemeenten zijn in gesprek met hun RIEC over mensenhandel. Het ontbreekt aan bestuurlijke adviezen en aan integrale casussen. Ook worden door de politie weinig bestuurlijke rapportages gemaakt. Dat vind ik verontrustend. We kennen maar een klein topje van de ijsberg. Juist op het gebied van mensenhandel is de informatie én de expertise van de RIEC’s onmisbaar. Zij kunnen, naast het analyseren van data, ook zorgen voor meer kennis bij gemeenten. Niet alleen de ambtenaren moet je opleiden, maar ook de burgemeesters. Het helpt als de driehoek mensenhandel hoog op de agenda zet en om signalen en cijfers vraagt. Met die informatie kun je de juiste maatregelen nemen voor preventie, aanpak van de daders en hulp voor de slachtoffers. Zeker ook die hulp voor de slachtoffers is een belangrijke taak van gemeenten. ”
Wat kunnen gemeenten nu het beste doen?
“Het sleutelwoord is implementatie. Maak het concreet. Zorg voor kennis en richt de organisatie in met functies, data en monitoring. Er zijn al goede voorbeelden, laten we die duidelijk beschrijven, delen en monitoren. Andere gemeenten kunnen deze plannen dan stap voor stap invoeren. Zo wordt het een gericht en begeleid groeiproces. Tegen burgemeesters van gemeenten waar mensenhandel niet voorkomt zeg ik: kijk nog maar eens goed. Er zijn ontzettend veel kwetsbare sectoren, in de stad én op het platteland. En bedenk: je ziet het pas als je het door hebt!”
Slachtoffermonitor
De Nationaal Rapporteur publiceerde op 18 oktober, de Europese Dag tegen mensenhandel, de Slachtoffermonitor mensenhandel 2013-2017. Hieruit blijkt dat nog steeds maar een klein deel van alle slachtoffers in beeld is. ‘Mensenhandel heeft politieke topprioriteit, daarom is het van groot belang dat er meer slachtoffers in beeld komen en dat zij bescherming krijgen.’ Lees meer in Kort Nieuws.
