Vijf vragen over… sport als hobby van criminelen

1. Waarom zijn sportclubs aantrekkelijk voor criminelen?

“De sportclub heeft tegenwoordig de functie van een dorpsplein. Het is een ontmoetingsplek voor jong en oud en voor alle lagen van de bevolking. Het is de plek waar de jeugd opgroeit. Juist daarom wil je daar geen criminaliteit. Maar voor criminelen is dat nou juist handig. Ook willen criminelen graag hun imago oppoetsen door iets ‘goeds’ te doen voor de maatschappij. En dan is de plaatselijke vereniging een uitstekende plek. Als je de grote man bent bij zo’n club dan koop je invloed. Want je ontmoet er ondernemers, maar ook bestuurders. Je maakt makkelijk contact op de tribune en in de sponsorhome. Het is een mooie opening naar de bovenwereld. Criminelen gebruiken sport om hun imago wit te wassen.”

2. Hoe vergroten criminelen hun invloed bij de club?

“Ze kopen invloed en aanzien. Meestal begint het met sponsoring. Dan volgt vaak het aantrekken van een goede trainer en spelers voor het eerste team, die ze al dan niet zwart betalen. Vaak zie je dan dat zo’n eerste team snel promotie maakt. Dat vinden veel plaatsgenoten leuk en voor de club levert het extra inkomsten op. Soms wordt zo’n weldoener bestuurder van de club of van een gelieerde stichting. In de meest schrijnende gevallen gebruikt de criminele weldoener de faciliteiten van de club ook voor zijn eigen zaken. Hij ontmoet kompanen, ronselt jonge dealers, handelt in drugs in de kantine of op het parkeerterrein, houdt illegale pokertoernooien, gebruikt de kantine als vergaderfaciliteit. Dit gebeurt naar ons weten gelukkig niet heel vaak. Als het zover is gekomen, dan is het echter wel heel lastig om de club weer uit zijn greep te krijgen.”

3. Uit allerlei onderzoeken komen vooral voetbalverenigingen naar voren. Waarom is dat?

“De voetbalclub is vaak een belangrijk onderdeel van de lokale gemeenschap. Daarom is er misschien ook wat meer zicht op. Politiemensen, gemeenteraadsleden en bestuurders lopen er zelf ook regelmatig rond. Daardoor worden meer signalen opgepikt, maar het betekent ook dat vermenging van onder- en bovenwereld makkelijk plaatsvindt. Dat is heel aantrekkelijk voor criminele weldoeners. Bovendien is voetbal een hele populaire sport. Hoe populairder de sport, hoe populairder de weldoener die er in investeert. Veel criminelen voetballen al sinds ze jong zijn, dus ze voelen zich thuis op de voetbalclub. Dat speelt ook een rol. Maar in veel andere sporten worden ook signalen van ondermijning gezien: bijvoorbeeld bij basketbal, handbal, tennis, ijshockey en paardensport.”

4. Wat kunnen sportverenigingen en gemeenten doen om ondermijning in de sport aan te pakken?

“Ons project, Criminele inmenging in de amateursport, is onderdeel van het programma Maatschappelijke Weerbaarheid van de Taskforce-RIEC Brabant Zeeland, gericht op het weerbaar maken van de samenleving. Het doel is dan ook om sportverenigingen weerbaar te maken tegen criminele inmenging. We doen dat samen met gemeenten en bonden, zoals NOCNSF en de KNVB. Samen met NOCNSF hebben we een e-learning gemaakt die beschikbaar is voor alle verenigingen. Verder houden we awarenessbijeenkomsten in kantines van verenigingen, hebben we een signaal- en interventiekaart gemaakt en geven we informatie via de media.

Behalve verenigingen kunnen ook gemeenten hun rol pakken in het bestrijden van ondermijning in de sport. De gemeente is vaak eigenaar van de velden, geeft subsidie en verstrekt vergunningen voor bijvoorbeeld de kantine en beschikt dus over drukmiddelen. Je kunt een Bibob-toets uitvoeren en een integriteitscontrole opnemen in contracten en vergunningen. Ook kun je dit onderwerp meenemen in gesprekken met verenigingen. En als het fout dreigt te gaan kan de gemeente een stopgesprek voeren. Verder kan ook de wijkagent een belangrijke rol spelen, door eens wat vaker rond te lopen op de club, door nauw contact met het bestuur te onderhouden en de sponsorborden te bekijken. Hij of zij weet lokaal vaak precies wie het niet zo nauw neemt met de wet.

Als een club eenmaal onder invloed staat van criminelen, dan kunnen we een integrale aanpak starten. Maar in de praktijk blijkt het heel lastig om in te grijpen. Het gebeurt zeker wel, maar is lang niet altijd succesvol.”

5. Waarom is dat zo lastig?

“Sportclubs zijn heel belangrijk voor de lokale gemeenschap. Ze zorgen voor verbinding en bovendien is sporten belangrijk voor de ontwikkeling van kinderen en jongeren. Sport kan er juist voor zorgen dat jongeren die dreigen af te glijden op het rechte pad blijven. Gemeenten willen de sportclubs daarom graag behouden. Een club op slot doen, is dan ook vaak geen optie.

In de praktijk zie ik dat er meestal een integrale RIEC-casus gestart wordt voor de aanpak van de weldoener en niet van de club. Daardoor kunnen de RIEC-partners alleen informatie delen over de weldoener, niet over de club. Dat betekent dat we geen interventies kunnen afstemmen die zich richten op de club, zoals een onderzoek naar witwassen en zwarte betaling van spelers. Bovendien wil zelden iemand praten over zwart geld of een criminele sponsor en staat er meestal niks op papier. En als de club wel integraal wordt aangepakt, dan stuit dat vaak op veel onbegrip in de lokale gemeenschap. Geen dorp wil zijn club kwijt. Ook is de gemeente of politie terughoudend met het waarschuwen van clubs gedurende het onderzoek naar de weldoener, omdat zij graag eerst een veroordeling willen zien het lopende onderzoek niet willen dwarsbomen.

Het allerbeste werkt het dan ook als de club zelf in verzet komt tegen criminele inmenging. Als leden, ouders en vrijwilligers zich niet meer thuis voelen op de club en zelf in actie komen en afstand nemen van een crimineel als sponsor of bestuurslid, dan kan een club weer schoon worden.”