Het dilemma van ... Arjen Gerritsen

Kwetsbaar of weerbaar?

“Vastgoed is van groot belang voor de ruimtelijke en economische ontwikkeling van een gemeente. Het is belangrijk om aantrekkelijk te blijven voor wonen, werken, recreëren en ondernemen. Dag in dag uit vinden vastgoedtransacties plaats. Het gaat daarbij vaak om enorme bedragen en er zijn veel bedrijven bij betrokken, van architecten- bureaus tot notarissen en van aannemers tot makelaars. Tegelijkertijd is vastgoed voor criminelen dé manier om grote bedragen wit te wassen. Waar kun je anders je zwarte miljoenen kwijt? Wij zijn daar dus scherp op en dat is niet altijd prettig om te doen. Het lastigst is het als er mooie plannen zijn voor een lelijke locatie midden in de stad, of een vervallen fabriekspand op een zichtlocatie.”

Wantrouwen of vertrouwen?

“Ondermijnende criminaliteit woekert. Er gaan fabelachtige hoeveelheden zwart geld in om en dat geld moet ergens naartoe. We kunnen daar niet omheen, we móeten dit aanpakken. Tegelijkertijd wil je niet dat er wantrouwen ontstaat tussen overheid en bedrijfsleven. De bedrijven zijn onze motor, we hebben ze hard nodig. De rotte appels dwingen ons echter om het hele bedrijfsleven onder de loep te nemen. Onze aanpak kost ze tijd en geld, terwijl je de relatie met de bonafide bedrijven juist goed wilt houden. Het is balanceren op het grensvlak van zwart en wit en dat is niet altijd even makkelijk.”

Beleid of bewustwording?

“Toen we zagen dat ondermijnende criminaliteit ook in de Almelose vastgoedwereld wortelt, hebben we direct actie ondernomen. We hebben voorbeelden uit onze gemeente gebruikt om ambtenaren en bestuurders die betrokken zijn bij vastgoed, maar niet dagelijks met integriteit en veiligheid te maken hebben, bewust te maken van de signalen en de risico’s. Dat heeft geholpen, maar het kan nog wel beter, vind ik. Het blijft lastig om die vriendelijke ondernemer die je al jaren kent en waarmee je in het weekeinde op het voetbalveld staat, te vertellen dat je een Bibob-onderzoek laat doen.

Je moet de balans zien te vinden tussen een goede relatie, mooie plannen en een passend wantrouwen. Onlangs heeft het RIEC Oost-Nederland een bijeenkomst georganiseerd voor ambtenaren en bestuurders die alles weten van vastgoed en ruimtelijke ordening, maar weinig van integriteit en veiligheid. Ook die bijeenkomst was gericht op bewustwording. Natuurlijk hebben we ook beleid gemaakt, dat is enorm belangrijk. We hebben duidelijke afspraken: we delen de ambtelijke en bestuurlijke verantwoordelijkheid voor vastgoed- projecten en bij onderhandelingen kijken er altijd meer ogen mee. Maar bewustwording blijft de eerste stap.”

Toetsen of intuïtie?

“Daar denk ik regelmatig over na. Ik vind een stevige integriteitstoets erg belangrijk, zeker ook bij vastgoedtrajecten en -transacties. Dat kan op verschillende manieren, met behulp van het RIEC of het Landelijk Bureau Bibob. Maar het kost tijd, het kost geld, het kost veel capaciteit. De investeerder wordt ongeduldig, ambtenaren staan onder druk. Je wilt de relatie goed houden. Een soort van classificatie van plaatselijke ondernemers zou de oplossing kunnen zijn, zodat de goeden niet te veel onder de kwaden lijden. Vaak zegt je onderbuik- gevoel al voldoende. Klopt er iets niet, dan moet je verder spitten. En dan ook goed, want vaak is de projectontwikkelaar een prima persoon en komt het zwarte geld van investeerders daarachter. Het zou eenvoudiger zijn als een integriteitstoets niet zo lang zou duren. Wat mij betreft zou daar veel meer capaciteit voor moeten komen.”

Winnen of verliezen?

“De enorme gespiegelde economie en de mate van ondermijning baart mij wel eens zorgen. We moeten alles op alles zetten om dit te winnen. In Almelo zijn we heel actief in de bestrijding van ondermijning. Net als de meeste gemeenten zijn we alert op crimineel gebruik van panden, voor bijvoorbeeld de productie van drugs. We gebruiken de Wet Bibob al een aantal jaren voor verschillende sectoren, waaronder vastgoed, we sluiten drugspanden en hebben nu ook het beleid ingevoerd dat we dwangsommen op kunnen leggen aan verhuurders van drugspanden. Dat gaat om grote bedragen en dat raakt ze. Crimineel gebruik van vastgoed is de meest zichtbare kant van de malafide vastgoedwereld. De investeringskant, het witwassen, is vaak een wat ondergeschoven kindje, omdat het veel minder zichtbaar is. Maar de impact op de samenleving is enorm en juist daarom willen we voorkomen dat we als gemeente actief meewerken aan witwassen. We proberen de antenne van ambtenaren nog scherper af te stellen als het gaat om bouwaanvragen en wijzigingen in bestemmingsplannen. We delen informatie met elkaar. We moeten nóg slimmer worden en nóg meer investeren. Dan winnen we dit wel.”