Tekst Andrea Jansen
Foto Politie Den Haag
In Italië deelt de maffia tijdens de coronacrisis niet alleen voedselpakketten uit, maar helpt ze ook bedrijven in nood. Ook in ons land hebben veel bedrijven het zwaar. Hoe groot is de kans dat de georganiseerde criminaliteit ook hier de coronacrisis gebruikt om haar invloed in het bedrijfsleven uit te breiden? We vroegen het Toine Spapens, hoogleraar criminologie aan Tilburg University.
“We weten natuurlijk al lang dat criminelen ondernemingen gebruiken om hun activiteiten te faciliteren of te verdoezelen”, begint Toine Spapens. “Het gaat vaak om ondernemers met ‘foute vriendjes’. Criminelen kloppen namelijk niet zomaar bij een willekeurig bedrijf aan om een lening te geven of een schuur te huren. Meestal kennen ze de ondernemer dan al min of meer, bijvoorbeeld via de sportschool of het café, omdat hun vrouwen elkaar kennen, of via gemeenschappelijke kennissen. Ze weten van diens financiële situatie en hebben al snel in de gaten of iemand openstaat voor een deal. Het aanbod komt meestal niet uit de lucht vallen. Ik verwacht niet dat criminelen nu ineens lukraak de deuren langsgaan met een zak geld.”
“Het aanbod komt meestal niet uit de lucht vallen”
De kroeg
Spapens: “Criminelen investeren het liefst in de branches waar ze zich thuis voelen. De kroeg, de sportclub, de paardenbranche. Ze moeten er feeling mee hebben. Omdat ze vaak in de kroeg zitten en bovendien gokken van oudsher een populaire criminele activiteit is, zie je nu dat horecagelegenheden gebruikt worden voor illegaal gokken. En nu de casino’s niet of nauwelijks open waren, werd die markt ineens groter. Hetzelfde geldt voor prostitutie, ook dat is van oudsher een criminele kernactiviteit.”
Voedselbank
“Je kunt als ondernemer dan wel leningen krijgen van criminelen, maar hun doel is altijd om je nog meer klem te zetten. Je zult moeten aanzien dat er steeds meer criminele activiteiten in jouw bedrijf plaatsvinden. Motorbendes bijvoorbeeld, zullen van je kroeg een clubhuis maken. Maar we hebben ook al gezien dat een lid van een criminele motorclub een bestuursfunctie bij een voedselbank wist te bemachtigen en maar net kon worden voorkomen dat het pand als clubhuis ging dienen. Zeker als je een onderneming hebt waarvoor een Bibob-toets geldt moet je sowieso altijd goed kijken naar je geldschieters, want anders kun je je vergunning kwijtraken.”
“We moeten ook alert zijn op wat er in de wijken gebeurt”
Campagne: Snel en fout geld
Om ondernemers met financiële problemen te waarschuwen voor criminele weldoeners, is in mei op initiatief van RIEC Amsterdam Amstelland een campagne van start gegaan op sociale media van de Amstellandgemeenten. Ondernemers werden gericht benaderd met de boodschap: red je bedrijf niet uit de coronacrisis door in te gaan op snel en fout geld. Tevens bood de campagne perspectief: waar doe je melding en waar kun je terecht voor steunmaatregelen?
De campagne heeft in de looptijd van drie weken 196.200 personen bereikt. Dit is 70% van de ondernemers die actief gebruik maken van sociale media. Gemiddeld hebben zij acht keer een uiting van de campagne voorbij zien komen. Het grootste gedeelte van de bereikte ondernemers bevindt zich in de gemeente Amsterdam.
De campagne was gekoppeld aan een online onderzoek. Via campagne-uitingen werd de doelgroep doorgestuurd naar een korte online vragenlijst, waarin werd gevraagd of ondernemers benaderd zijn door criminele weldoeners, wat voor aanbod zij in dat geval hebben gekregen en wat ze met het aanbod hebben gedaan. Van de 248 ondernemers die hebben meegedaan aan het onderzoek heeft zo'n 8% een aanbod gekregen van een onbekende investeerder. Dit aanbod betrof geldleningen, bedrijfsovernames of het huren van een ruimte in het bedrijfspand. De meeste ondernemers die hiervoor benaderd werden werken in de horeca, het toerisme of de retail.
Weldoeners in de wijk
“Het gaat niet altijd om enorme bedragen, we moeten ook alert zijn op wat er in de wijken gebeurt", vervolgt Spapens. "Wijkkoningen gebruiken niet alleen maar intimidatie, het zijn ook vaak weldoeners. We kennen er eentje die elke week audiëntie hield. Zat je in de problemen, dan loste hij dat voor je op. Baan kwijt? Er is altijd nog wel een hennepknipper nodig. Een soort van sociale voorziening buiten de overheid om.”
“Grote criminelen gaan niet binnen een paar maanden failliet”
Failliete criminelen
“Wat de gevolgen van deze crisis zijn voor de georganiseerde criminaliteit? Dat hangt er vanaf hoe lang het duurt. Ik verwacht niet dat iedereen nu in de cybercriminaliteit gaat. Criminelen wisselen niet zomaar van branche. Straathandelaren in drugs en winkeldieven hebben het nu moeilijk. Maar we weten dat de meeste drugsproducenten forse voorraden aan grondstoffen aanleggen en zij kunnen dus nog wel even vooruit. De drugs slaan ze soms iets langer op, maar ook de export ligt beslist niet stil. Voor goederen zijn de grenzen gewoon open gebleven. Ook fraudeurs blijven frauderen en kiezen de markten waar schaarste heerst. Grote criminelen gaan echt niet binnen een paar maanden failliet.”
Communicatietoolkits
Om te helpen voorkomen dat ondernemers slachtoffer worden van criminele 'weldoeners' heeft het RIEC-LIEC twee communicatietoolkits gemaakt, die vrij te gebruiken zijn voor alle partners:
