Je wordt bedreigd, wat nu?

Meer agressie, minder aangifte

Uit de monitor Integriteit en Veiligheid van I&O Research blijkt dat vooral verbale agressie de laatste jaren vaker voorkomt. In 2020 had 33 procent van de politieke ambtsdragers daarmee te maken. Onder provinciale bestuurders ligt dit percentage het hoogst (36 procent), maar ook bij gemeenten heeft een kwart van de ambtsdragers hier last van gehad. Het percentage ernstige incidenten blijft al enige jaren ongeveer gelijk (10 procent voor gemeenten en 13 procent voor provincies). Incidenten worden meestal (69 procent) wel besproken met de eigen fractie, met de burgemeester, of met collega-ambtsdragers. Opvallend is dat van slechts 7 procent van de incidenten aangifte wordt gedaan, veel minder dan afgelopen jaren. Vaak wordt gedacht dat een incident niet ernstig genoeg is om aangifte te doen, of dat agressie bij de functie hoort. Toch heeft een incident voor 42 procent van de ambtsdragers effect op het werkplezier en het eigen gedrag.

Lees ook de factsheets over het onderzoek van I&O research.

Zwaar vuurwerk in de tuin - Jurgen van Houdt

Tijdens een raadsvergadering kreeg de Enschedese wethouder Jurgen van Houdt een appje van zijn vrouw. Er was zwaar vuurwerk in hun tuin gegooid, de politie was er al bij, schreef ze. Het rommelde al een tijdje in Enschede: het college en een groot deel van de raad pleitten voor de komst van een asielzoekerscentrum, bewoners roerden zich. Hij had al van alles meegemaakt, van intimiderende taferelen tijdens bewonersavonden, leuzen op spandoeken (“Jurgen snapt er geen hout van”), verwensingen bij demonstraties en haatberichten op sociale media. Maar deze keer werd er een grens overschreden.

‘De harde grens ligt voor mij wanneer mijn privéleven erbij wordt betrokken. Ik heb zelf voor dit ambt gekozen, maar mijn vrouw en kinderen niet. Dus je komt niet bij mijn huis om verhaal te halen; dan kun je naar het stadhuis komen en hebben we daar een gesprek. Een stevige woordenwisseling met zo iemand thuis is echt anders dan een stevige woordenwisseling op het stadhuis.’

De gevolgen voor zijn dagelijkse leven waren heftig. Er waren briefjes verspreid met het adres van het gezin, de kerk en de school die de kinderen bezochten. En dus moest het gezin onder politiebegeleiding op zondag naar de kerk (‘heel heftig in een vrij land’). Tijdens zijn hardlooprondje meed Van Houdt bepaalde wijken, zijn fietsroute veranderde ook van koers. ‘Het was ook extra complicerend dat het azc in mijn eigen buurt zou komen, dus ook de buren en andere wijkbewoners vonden er iets van. Dan komt het erg dichtbij.’

‘Omdat het een gevoelig onderwerp betrof, met allerlei verschillende meningen tot in het college, vond ik het moeilijk om te vertellen waar ik last van had. Daarbij, de wethouder staat altijd vooraan, neemt de leiding, dat wordt van je verwacht. Ik moest er óók zijn voor onze medewerkers die bedreigd werden.’ Nu hij terugblikt denkt hij dat hij zijn verhaal meer had moeten delen. ‘Het is waardevol om met iemand buiten je eigen omgeving te sparren en reflecteren, als een soort intervisie.’

Nu, zes jaar later, kan Van Houdt zeggen dat hij en zijn gezin er geen blijvende schade aan overgehouden hebben. ‘Maar het komt wel regelmatig terug, zoals toen we de documentaire Doelwit opnamen, of onlangs toen er op de Veluwe flink gedemonstreerd werd tegen de komst van Afghaanse vluchtelingen.’ Of hij, nu elke stad gevraagd is om Afghaanse vluchtelingen op te nemen, het dossier opnieuw zal openen? ‘Ik zou het in ieder geval niet weigeren vanwege de intimidatie.’

Spandoek boven de A2 - Letty Demmers

Het was in 2003 toen Letty Demmers als burgemeester van het Brabantse Best een serieuze doodsbedreiging op haar bordje kreeg. Haar besluit om de vrijheden die woonwagenbewoners zelf dachten te hebben in te perken, resulteerde in een spandoek over de A2 met daarop de mededeling dat de burgemeester dood moest. Zelf heeft ze het niet gezien, de politie was er snel bij en verwijderde het spandoek direct.

"In die tijd hoorden agressie en intimidatie bij ons vak, zo werd altijd gedacht. Maar gelukkig gaf de betreffende politieagent toen meteen aan dat dit niet normaal was. Guusje ter Horst, toen minister van Binnenlandse Zaken, heeft de kwestie direct opgepakt en mij aangeraden om door te zetten met de aangifte. Ik wist niet waar ik aan begon, maar ik heb het wel gedaan."

Het resultaat mocht er zijn. De officier van justitie kwam bij Demmers thuis, politieauto’s stonden voor de deur, er werden overal camera’s opgehangen, haar puberkinderen moesten steeds aangeven waar ze naartoe gingen en kregen zelfs het verzoek om hun balkondeuren dicht te houden. Zelf kreeg Demmers het dringende advies om op wisselende tijden naar het gemeentehuis te gaan, en ook om verschillende rijroutes af te wisselen. Als ze haar hond uitliet, wandelde een politieagent met haar mee.

Een doodsbedreiging doet wat met je, én met je gezin, ook al besef je dat op dat moment nog niet, zegt Demmers. Zelf realiseerde ze zich pas een jaar later dat de impact groter was dan ze vermoedde. Ze ziet het nog voor zich, dat moment dat ze een van de kinderen van de dader in de supermarkt tegenkwam. "Ojee, dacht ik. Ze kunnen mij ervan beschuldigen dat hun vader vast heeft gezeten. Ik ben snel een ander pad ingeslagen. Hoe dan ook, ik was alerter en voorzichtiger geworden."

Ze heeft er veel van geleerd, zegt ze. "Praten is zo belangrijk. Als je het niet van je af kunt praten, wordt het een beletsel in je werk en kun je geen zuivere beslissingen meer nemen. Op die manier worden de wortels onder onze rechtsstaat doorgesneden. Praten helpt ook om je gedachten te stoppen dat je misschien gek bent, omdat je van binnen geraakt wordt door een bedreiging. Het doet goed als iemand dan zegt dat het heel menselijk is dat je vaker over je schouder kijkt, of dat je je afvraagt wat die stilstaande auto voor je huis doet."

Dit artikel is tot stand gekomen met medewerking van het Netwerk Weerbaar Bestuur. Lees verder op https://weerbaar-bestuur.nl/persoonlijke-verhalen