Frau Antje met kalasjnikov

Hij besloot hier onderzoek naar te doen en terwijl hij zijn proefschrift zat te schrijven ontplofte een handgranaat vlakbij zijn huis in Antwerpen. “Toen besefte ik: die drugswereld zit niet alleen maar aan de andere kant van de wereld, maar is ook hier. Bij mij in de straat. Ik ben onderzoek gaan doen naar de drugswereld in België en Nederland en ik schrok van wat ik aantrof: Nederland denkt het allemaal zo goed te doen, maar in de rest van de wereld worden we gezien als narcostaat. En dat zijn we ook.”

Monocultuur

Voeten doet geen onderzoek van afstand. Hij duikt in de drugswereld, spreekt verslaafden, dealers, bazen. In Nederland, België, Mexico, Amerika, Frankrijk, Afghanistan, Tsjechië, Thailand. Ziet met eigen ogen het geweld door dealers en kartelleiders en de vreselijke schade die het gebruik veroorzaakt. Hij schrijft boeken, fotografeert, filmt, onderzoekt en doet dat liefst allemaal tegelijk. De nacht vóór dit interview gaat hij met zijn camera naar de verloederde stationsbuurten in Brussel om vast te leggen wat daar gebeurt als de avond valt.

Dat ook in Nederland drugscriminaliteit steeds meer voet aan de grond krijgt heeft te maken met de groeiende sociaal-economische kloof, denkt Voeten. “Elke dader en elke gebruiker is uniek, maar het milieu waarin je verkeert heeft wel invloed op hoe je in het leven staat. In Nederland is het leven te hedonistisch geworden. En daarin gedijt criminaliteit heel goed. Je ziet een monocultuur onder drugscriminelen. Alles draait om geld en status. Verder is er niks in het leven. Ze zijn lui en willen snel geld verdienen.”

Te rooskleurig

Maar ook de gedoogcultuur, waar Nederland zo lang trots op was, zorgt voor een vruchtbare voedingsbodem. “Druggebruik is in Nederland volledig genormaliseerd. Er zijn grote campagnes vanuit de overheid tegen roken en drinken, maar niet tegen drugs. Het is één grote snoepwinkel: xtc, wiet, lachgas, ghb, cocaïne. Heel gemakkelijk te krijgen. Je ziet de verslaafden hier misschien niet in grote getalen op straat liggen, zoals in Mexico en de VS maar ze zijn er wel: verborgen achter de voordeuren en rolluiken.”

Voeten vindt dat Nederland de eigen positie in de drugswereld veel te rooskleurig inschat. “We spreken te snel over ‘on-Nederlandse toestanden’ als we het hebben over de martelcontainers en aanslagen op advocaten en getuigen. Alsof het hier beter is dan in andere landen. Het buitenland denkt daar heel anders over. In Duitsland wordt Nederland afgebeeld als Frau Antje met een Kalasjnikov. Zó ziet het buitenland ons, en helaas is dat een realistisch beeld.”

Drug van de duivel

Ook de opkomst van de nieuwe, zeer schadelijke drug crystal meth gaat niet aan Nederland voorbij. Sterker nog, Voeten schrijft in zijn nieuwste boek dat Nederland ook hierin een belangrijke spil vormt. Deze ‘drug van de duivel’ is zo schadelijk, dat Nederlandse dealers aan Voeten vertelden dat ze het ethisch onjuist vonden om dit te verkopen. Maar het is ook een zakelijke afweging: gebruikers van meth gaan een jaar of twee mee, terwijl gebruikers van speed en cocaïne het veel langer volhouden. Waarom zou je je eigen klanten vergiftigen?

Inderdaad wordt meth hier nauwelijks gebruikt. Als productieland is Nederland daarentegen wel in trek. Waarom? “Onze infrastructuur speelt een rol: vanuit Tilburg gaat een spoorlijn rechtstreeks naar China. Je bent zo over de grens naar Duitsland of België en vanuit Rotterdam en Schiphol kun je ook alle kanten uit. Maar nog veel belangrijker: de pakkans is hier klein en de straffen zijn laag. Veel zaken worden niet eens behandeld omdat justitie geen tijd heeft.”

Snuiven op de Zuidas

Dat is dan ook één van de dingen die anders moeten in Nederland, vindt Voeten: de straffen moeten strenger en de rechtspraak efficiënter. Maar ook moeten we durven zien wat er gebeurt met de onderkant van de samenleving. “De kloof wordt groter, het grote geld wordt aantrekkelijker. De mensen in Den Haag geven moreel gezien ook al geen best voorbeeld.

We hebben andere waarden en normen nodig. Als er volop wordt gesnoven op de Zuidas en als half Hilversum in de studio aan de coke zit, hoe wil je dan een loopjongen in Overvecht duidelijk maken dat het fout is om te dealen? Druggebruik moet veel meer in de losersfeer geplaatst worden. Weet je wat ik een goed idee zou vinden? Een solidariteitsheffing voor gebruikers. Want hun druggebruik kost ons allemaal enorm veel geld.”

Uit de bubbel

Vertaald naar de dorpen en steden waar kinderen geronseld worden als drugskoerier of dealer, betekent dit vooral dat de monocultuur van groepen jongeren moet worden doorbroken. “Ze zien niks anders dan hun eigen bubbel. Het is daarom heel belangrijk om ze uit die bubbel te halen. Dat kun je doen door alternatief te straffen of door zinvol werk aan te bieden. Jongerenwerkers zijn hierin heel erg belangrijk.” Ook zij moeten anders leren kijken, vindt Voeten. “Ze laten jongeren nu vaak kickboksen of rappen. Maar dat zijn dingen die juist ín die bubbel passen, terwijl je ze eruit moet zien te krijgen. Laat ze bezig zijn met klassieke muziek, met schaken of tennissen of golfen. Leer ze omgaan met teleurstellingen. Laat ze andere waarden zien dan geld. Laat ze een tijd in een vluchtelingenkamp in Afrika werken.”