Vijf vragen aan... Clemens Cornielje

Waarom houdt ondermijning van het bestuur u zo bezig?

“Ik vind het een groot maatschappelijk probleem als raadsleden niet vrij kunnen beslissen en hun controlefunctie niet meer kunnen uitoefenen. Dat is een reëel gevaar voor onze democratie. Bij ondermijnende criminaliteit gaat het om veel geld. Criminelen willen daar graag wat van investeren als ze daarmee raadsleden op hun hand kunnen krijgen. Met het oog op de komende verkiezingen moeten we daar alert op zijn. Vooral in kleinere gemeenschappen geldt bovendien dat er weinig afstand is tussen bestuurders en de bevolking. Dat maakt kwetsbaar.”

Kent u voorbeelden van ondermijning van het bestuur in Gelderland?

“Ja, die ken ik. Zorgelijke situaties waarin de burgemeester het eigen college niet meer kon vertrouwen. Waarbij de politie informatie niet meer kon delen met het hele college, met ambtenaren of met de raad. Vriendendiensten. Willekeur in handhaving. Inwoners die niet in het openbaar tegen mij durfden te praten over problemen in een gemeente. Voorbeelden van bedreigingen, intimidaties, pogingen om te beïnvloeden. Vaak gebeurt dit zo subtiel dat je er niets mee kunt als bestuurder of ambtenaar, maar je voelt het wel.”

Wat doet u hieraan in Gelderland?

“Ik heb een brief gestuurd aan alle gemeenteraden over dit probleem. Als ik een gemeente bezoek staat ondermijning altijd op de agenda, zowel in het college als in de raad. Ik roep politieke partijen op om dit onderwerp bespreekbaar te maken en alert te zijn bij de selectie van kandidaten.

We bieden ook concrete instrumenten aan. Bij de vorige gemeenteraadsverkiezingen heb ik burgemeesters gevraagd een risicoanalyse van kandidaat-wethouders door een onafhankelijk bureau te laten maken. Het klinkt misschien vreemd, maar dit werd erg gewaardeerd door de kandidaten. Deze analyse gebeurt in de vorm van een gesprek en ze zijn op deze manier meteen geïnformeerd over de risico’s die ze lopen. Ze voelen zich gewaarschuwd. Je kunt immers zomaar bij ondermijnende activiteiten betrokken raken. Dit beviel zo goed dat na de verkiezingen in 2018 alle kandidaat-wethouders in alle gemeenten in Gelderland een risicoanalyse krijgen. Zo heb ik dat op 1 februari 2017 met alle Gelderse burgemeesters afgesproken. Wij hebben dit overigens zelf ook al gedaan bij de vorming van Gedeputeerde Staten na de Statenverkiezingen.”

U roept politieke partijen op om dit onderwerp op de agenda te zetten. Maar wat kunnen zij eigenlijk doen?

“De risicoanalyse, zoals we bij de wethouders doen, zie ik bij gemeenteraadsleden niet heel veel gebeuren. Dat begrijp ik wel, het is een dure optie. Je hebt natuurlijk de VOG, maar die laat alleen zien of je al eens bent veroordeeld. Ik verwacht eigenlijk niet dat criminelen zelf in die gemeenteraad gaan zitten. Ze zullen eerder kiezen voor stromannen.

Het gaat mij vooral om bewustwording en scholing. Zorg dat raadsleden weten in welke context ze terecht komen, wat de gevaren en verleidingen zijn. Ga het gesprek aan. Niet alleen politieke partijen zijn hiervoor verantwoordelijk, maar ook de burgemeesters. Integriteit hoort hoog op de agenda te staan bij een nieuwe raad. Stel een gedragscode op, creëer een veilig klimaat en deel de dilemma’s. Het bedrijven van politiek met integriteit is op zichzelf al niet integer. Dat behoor je niet te doen."

Hoe groot is het probleem van ondermijning in Gelderland?

“Ik weet niet hoe groot het is. Dat is ook de reden dat we het Organized Crime Field Lab Oost-Nederland financieel hebben ondersteund. We zoomen daarbij, samen met het RIEC, OM, politie, gemeenten en Belastingdienst, in op een aantal casussen. Hoe kunnen we ondermijning voorkomen? Hoe lopen de criminele lijntjes? Hoe werken we als overheid beter samen om dit te voorkomen? Welke nieuwe markten liggen open voor criminaliteit?

Samenwerking tussen overheden en ondernemers is van groot belang bij de aanpak van ondermijning. Binnenkort spreek ik bijvoorbeeld met makelaars en notarissen. Investeren in de goede ondernemers vind ik belangrijk. De goeden moeten niet lijden onder de kwaden. Herman Kaiser, oud-burgemeester van Doetinchem en Arnhem, is in opdracht van de provincie bezig met het uitvoeren van een verkenning naar een breed gedragen alliantie voor een effectieve, integrale aanpak van ondermijnende criminaliteit.

Daarnaast gaan we als provincie ondermijningsbeelden financieren die het RIEC voor alle 54 Gelderse gemeenten gaat opstellen. We zijn betrokken bij Legal Valley, een netwerk van de gemeenten Zutphen, Arnhem en Nijmegen, het Openbaar Ministerie, Gelderse advocatuur, rechtbank, gerechtshof, universiteit en hogeschool, dat bekijkt welke wetgeving nodig is om ondermijning beter aan te pakken. We zijn onderdeel van het programma Samen Weerbaar (“Pact van Ellecom”), waarin diverse overheidsorganisaties uit Gelderland-Midden samenwerken aan een weerbare samenleving en een weerbaar lokaal bestuur. Ook hebben we beleidsmatig aandacht voor revitalisering van vakantieparken, het beter benutten van leegkomend vastgoed en het tegengaan van dumpingen van drugsafval. Kortom, er gebeurt veel in de verschillende streken van Gelderland. En dat is goed, we hebben geen tijd te verliezen.”