Tekst Andrea Jansen
Foto Robin Utrecht
Raadsleden weerbaar maken tegen ondermijning
De gemeenteraadsverkiezingen staan voor de deur, een tijd waarin veel kandidaten zich aanmelden bij politieke partijen voor een plek op het gemeentelijke pluche. Niet alle kandidaten doen dat met goede bedoelingen. Hoe voorkom je dat je partij wordt beïnvloed door criminelen? Raadsleden uit het zuiden van het land volgden een weerbaarheidstraining, georganiseerd door Raadslid.Nu, de Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI), het LIEC en het RIEC Zeeland, West-Brabant en Oost-Brabant.
“Stel je voor. Klaas Otto, oprichter van No Surrender, begint een plaatselijke politieke partij, komt in de gemeenteraad naast je te zitten en brengt een voorstel in waar jij tegen bent. Wat doe je?” Het blijkt een dilemma waar de raadsleden maar moeilijk uit komen. “Want ook wij moeten aan ons gezin denken.”
Ben van der Hoeven van het RIEC schetst dit dilemma niet zomaar. Klaas Otto heeft in een televisieprogramma ooit geroepen dat hij graag “op teenslippers naast de burgemeester” zou zitten. Maar er zijn veel meer dubieuze personen die via de gemeenteraadsverkiezingen invloed proberen uit te oefenen op het plaatselijke bestuur. “Bij het RIEC hebben we buikpijn van de verkiezingen.”
Zelf bedreigd
“Ik ben hier omdat ik als oud-politieman geïnteresseerd ben in ondermijning, maar ook omdat ik recent vrij ernstig bedreigd ben.” Walther Hoosemans is fractievoorzitter van Gemeentebelangen en vice-voorzitter van de gemeenteraad in Oosterhout. Hij zit al twintig jaar in de raad. “We voeren al gesprekken met kandidaten voor de verkiezingen van 2018 en vragen ook altijd naar een VOG. Ik heb niet het idee dat er mensen met een crimineel doel in onze gemeenteraad zitten, maar deze bijeenkomst heeft mij getriggerd om nog beter te kijken naar wie zich bij ons wil aansluiten.”
Ongeloof
Infiltreren in het bestuur van een gemeente is meestal een proces van de lange adem, maar soms kan het ook heel snel gaan. Lokale partijen zijn immers altijd op zoek naar nieuwe leden. De eerste stap is een plek op de lijst voor de verkiezingen. Met een beetje geluk en steun van de achterban komt de infiltrant in de raad. Daar kun je al invloed uitoefenen, maar beter nog is een plek als wethouder. Je bent dan in de positie om ambtenaren onder druk te zetten.
Ongeloof bij de raadsleden. “Gebeurt dat echt?” en “Heeft één wethouder zoveel invloed?” Ja, helaas, dit komt echt voor, bevestigt Ben. “Lokale politieke partijen zijn daarbij kwetsbaarder dan landelijke partijen, maar het gebeurt overal.”
Naast infiltratie is ook beïnvloeding van raadsleden door criminele ondernemers een reëel gevaar. Criminele ondernemers investeren graag in een goede relatie met het bestuur. Dit gebeurt vaak heel subtiel. Een gratis kopje koffie, een etentje, een uitnodiging voor een voetbalwedstrijd.
Meer weten?
Op diverse plekken in het land worden de komende maanden weerbaarheidstrainingen voor raadsleden georganiseerd door Raadslid.Nu. Verschillende RIEC’s geven voorlichting aan gemeenteraden over weerbaarheid en ondermijning.
Procedure raadsleden erg licht
"We zijn heel bewust bezig met de aanpak van ondermijning in onze gemeenteraad”, vertelt Nelleke de Smoker, fractievoorzitter van D66 in Dordrecht en al negentien jaar raadslid. “We hebben een film gezien over ondermijning in onze gemeente. Daarna fietste ik toch wel heel anders naar huis. Integriteitsproblemen in de gemeenteraad ken ik niet, maar we zijn wel eens flink onder druk gezet door een grote groep en dat was behoorlijk bedreigend. Onze partij heeft duidelijke criteria om op de lijst te komen. Je moet bijvoorbeeld een half jaar lid zijn en we werken nu ook voor het eerst met een VOG. Al met al vind ik de procedure om raadslid te worden erg licht.”
Barrières
Wat kun je als raadslid doen om te voorkomen dat je partij beïnvloed wordt door criminelen? Ben: “Wees alert! Bij traktaties door ondernemers, maar ook bij nieuwe aanmeldingen vlak voor de verkiezingen. En bouw extra barrières in bij de selectie van potentiële raadsleden. Bijvoorbeeld een minimaal aantal jaren lidmaatschap, een VOG of onderzoek van geloofsbrieven. Heb je het vermoeden dat er iets niet klopt? Ga dan in gesprek met de fractievoorzitter, burgemeester, griffier of AOV’er.”
Agressie en dilemma's
Naast de workshop van het RIEC over ondermijning van bestuur, volgden de raadsleden ook een korte training om beter te leren omgaan met agressie en een sessie waarin dilemma’s van raadsleden besproken werden. Tijdens de agressietraining simuleerden trainers Harry Hittema en Jeroen Wiersma van DJI situaties waarbij de stress flink oploopt. Wat doe je als je te maken krijgt met agressie? Hoe kun je de rust bewaren? Wat voel je? Door stil te staan bij wat je zelf voelt, lukt het je beter om te deëscaleren.
Theo de Graaff van DJI besprak in een vertrouwelijke setting dilemma’s uit de praktijk, die ter plekke werden ingebracht door de deelnemers. Als raadslid heb je bijvoorbeeld te maken met vertrouwelijke informatie, maar heb je ook een publieke functie. Hoe ga je daarmee om?
Verrast door agressietraining
In zijn zeventien jaar als raadslid heeft Peter Elbertse van de Lijst Elbertse-Groeneweg nog nooit te maken gehad met agressie. Toch is het de agressietraining die hem het meest verrast op deze dag. “Ik heb gezien dat je het gedrag van een ander heel bewust kunt beïnvloeden door je eigen manier van reageren. Ondermijning, agressie en integriteit zijn onderwerpen die erg leven bij ons in Breda, maar ik zie geen signalen dat er mensen met bijbedoelingen in de raad zitten. Ik denk wel dat we er als raadsleden erg alert op moeten zijn. Het gaat ook om bewustwording.”
