Na een civiel verbod van motorclub Bandidos, broederschap Catervarius en Satudarah, wil het Openbaar Ministerie nu ook Hells Angels verboden laten verklaren. Tegelijkertijd wordt gewerkt aan een wetsvoorstel voor een bestuurlijk verbod. Wat betekent dat nu eigenlijk en wat kun je ermee als burgemeester?

Wat is een civiel verbod?

Het Openbaar Ministerie kan via het privaatrecht een civiel verbod aanvragen bij de rechter, wanneer de activiteiten van een motorclub ontwrichtend zijn voor de samenleving en de club een gevaar oplevert voor het maatschappelijk leven. Omdat strafrechtelijk en bestuursrechtelijk optreden tegen individuele leden van een motorbende niet voldoende is, moet de club als geheel worden aangepakt. Een civiel verbod lost de problemen van criminaliteit, ondermijning, intimidatie en overlast van OMG’s niet helemaal op, maar werpt wel de nodige barrières op. Als een vereniging onherroepelijk verboden is, mogen de OMG-leden hun clubkleding niet meer in het openbaar dragen, kan de OMG geen overeenkomsten meer sluiten, geen huurcontracten aangaan, of werknemers in dienst hebben. Ook bestuursrechtelijk hebben ze geen bestaansrecht meer, waardoor ze niet meer kunnen beschikken over een drank- of horecavergunning, of deze kunnen aanvragen.  

"Bandidos en Catervarius zijn niet meer gezien in het openbaar"

Hoe kun je een civiel verbod handhaven?

Als een motorclub door de rechter verboden is, is het strafbaar om deze voort te zetten. Dat geeft legio mogelijkheden om de club aan te pakken. Maar dat geldt pas als het verbod onherroepelijk is. Tot die tijd kan er niet strafrechtelijk worden opgetreden. Toch heeft een burgemeester nu ook al mogelijkheden om op te treden. Zo kan bijvoorbeeld het dragen van colors in het openbaar worden aangepakt op basis van de APV. Uitdagend gedrag dat aanleiding geeft tot ongeregeldheden is immers strafbaar. Het (herroepelijke) civiele verbod kan eventueel als motivatie worden gebruikt om een nieuwe vergunningaanvraag te weigeren. Overigens zijn de Bandidos en Catervarius na het verbod niet meer gezien in het openbaar.

Bandidos

Waarom een bestuurlijk verbod?

Het opbouwen van een dossier voor een civiel verbod is tijdrovend en na uitspraak van de rechter kan een motorbende in hoger beroep en in cassatie gaan, waardoor het nog jaren kan duren voordat het verbod onherroepelijk is. De motorbendes kunnen al die tijd gewoon doorgaan met hun criminele activiteiten. Bovendien is het wettelijk lastig om het gedrag van leden toe te kennen aan een motorbende. Dat is voor een civiel verbod echter wel noodzakelijk. Een bestuurlijk verbod van OMG’s kan – naast het civiele verbod – een belangrijke rol spelen  in de integrale landelijke aanpak. Want, alle inspanningen sinds 2012 ten spijt, de problemen rondom OMG’s zijn en blijven zorgelijk.

"Bij een bestuurlijk verbod verbiedt de minister een bende per direct"

Wat is een bestuurlijk verbod?

Als het mogelijk wordt een bestuurlijk verbod in te stellen, kan de minister voor Rechtsbescherming een motorbende per direct verbieden. Er kan dan ook meteen strafrechtelijk worden opgetreden. De toetsing door de rechter vindt pas achteraf plaats. Bij een bestuurlijk verbod kunnen alle verenigingen, of ze nu formeel bestaan of niet, worden verboden. Acties van individuele leden kunnen gemakkelijker aan de gehele club worden toegerekend als ze samenhangen met het doel van de vereniging, in georganiseerd verband plaatsvinden en worden gesteund door de club. Bij een bestuurlijk verbod houdt de (motor)bende dus niet alleen formeel op te bestaan, maar verdwijnt ook daadwerkelijk direct uit de openbare ruimte. Ride-outs, het dragen van clubkleding en het organiseren van bijeenkomsten zijn dan strafbaar.

Initiatiefwetsvoorstel Bestuurlijk Verbod

Kamerleden Kuiken, Van Toorenburg, Van Oosten, Van der Graaf en Van der Staaij (PvdA, CDA, VVD, CU en SGP) zijn van mening dat de huidige wettelijke mogelijkheden om motorbendes en andere criminele clubs te verbieden, moeten worden aangepast. Het uitgangspunt van een verbodsbesluit moet de onmiddellijke werking ervan zijn. Daarnaast moet het makkelijker worden het gedrag van leden toe te rekenen aan een club. Met ondersteuning van juristen van het Ministerie van Justitie en Veiligheid hebben de Kamerleden een conceptwettekst opgesteld. De consultatieronde van dit concept is inmiddels afgesloten. Het verbeterde concept gaat binnenkort naar de Raad van State voor advies. Dat duurt meestal maximaal twee maanden. Daarna kan het voorstel naar de Tweede Kamer en vervolgens naar de Eerste Kamer. Uiteindelijk moet de minister de wet goedkeuren en ondertekenen.

Toine van de Ven
Toine van de Ven, Officier van Justitie van het Landelijk Parket

Geen ver-van-mijn-bed-show

Toine van de Ven, Officier van Justitie van het Landelijk Parket in de zaak van het civiel verbod voor Satudarah is verheugd over het initiatiefwetsvoorstel om OMG’s bestuurlijk te verbieden: “We ondersteunen het initiatief voor een bestuurlijk verbod van harte. Het is goed dat het er komt. Een bestuurlijk verbod helpt in de bestrijding van de criminele motorclubs. Want hoewel OMG-gerelateerd geweld voor veel mensen misschien nog voelt als een ver-van-mijn-bed-show, is het dat zeker niet. Er zijn honderden voorbeelden te noemen van situaties waarin de openbare orde ernstig verstoord wordt en onschuldige burgers slachtoffer kunnen worden: schietpartijen in supermarkten, op straat, in de kroeg en bij de ingang van een hotel. De kans dat je er - als onschuldige burger - in terechtkomt is niet ondenkbaar.”

"De kans dat je als onschuldige burger in geweld terechtkomt is niet ondenkbaar"

Er zit een wereld van georganiseerde criminaliteit en afpersing achter de motorbendes. Het is een bekend verdienmodel dat clubs nieuwe leden aannemen, om ze er vervolgens met een boete weer uit te zetten. Toine: “Het imponerende gedrag en de constante dreiging van geweld maakt het voor de samenleving moeilijk om met OMG’s om te gaan. Stel je voor dat je als horecaondernemer een vol terras hebt en er strijkt een groep van twintig OMG-leden in full color neer. Grote kans dat de meeste andere gasten direct vertrekken. Komen die OMG-ers vervolgens nog een keer, dan is het niet ondenkbaar dat alle andere klanten voorgoed wegblijven. Zo ben je in één klap al je klandizie kwijt.

Wanneer we als OM de rechter vragen om een civiel verbod, is het verweer van de clubs steevast dat er misschien enkele rotte appels tussen zitten, maar dat dit de club niet aangerekend zou kunnen worden. Bij Bandidos bleek al dat we wel degelijk kunnen aantonen dat de club geweld verheerlijkt. Want ook al hebben niet alle leden strafbare feiten gepleegd, het bestuur van de club faciliteert en stimuleert het wel. Agressie wordt beloond. Zo kan een lid een ‘patch’ krijgen wanneer hij geweld tegen een ander gebruikt. En dat is nou net het verschil met bijvoorbeeld een voetbalclub. Daar kan een lid misschien grensoverschrijdend gedrag vertonen, maar het clubbestuur zal dat niet faciliteren, belonen, of aanmoedigen. Motorbendes noemen zichzelf niet voor niks ‘outlaw’. Een bestuurlijk verbod is misschien niet zaligmakend en betekent ook niet het einde van OMG’s, maar het maakt het wel mogelijk om de angel eruit te halen.”

Bandidos

In de zaak tegen Bandidos MC besliste de rechter op 20 december 2017 dat Bandidos MC per direct civielrechtelijk verboden en ontbonden moest worden. Met deze uitspraak werd iedere verschijningsvorm van de Bandidos in Nederland beëindigd. De vereniging ging in hoger beroep, wat betekent dat het verbod nog niet onherroepelijk is.

Satudarah

Op 8 en 9 mei van dit jaar behandelde de rechtbank Den Haag de civiele procedure waarin het OM de rechtbank vroeg om de Satudarah Motorcycle Club  te verbieden. Honderden geweldsincidenten waarbij leden van deze clubs betrokken zijn geweest, vormen de basis voor het dossier dat het OM in de afgelopen jaren over de club heeft opgebouwd. Op maandag 18 juni besloot de rechtbank dat het voortbestaan van Satudarah een gevaar vormt voor de openbare orde en dat de motorbende direct moet worden ontbonden. In Duitsland is Satudarah eveneens verboden.

Hells Angels

Op  29 mei 2018 vroeg het Landelijk Parket van het Openbaar Ministerie de civiele rechter in Midden-Nederland om de Hells Angels in Nederland te verbieden en de vereniging te ontbinden. Dit verzoek richt zich op de buitenlandse corporatie de Hells Angels Motorcycle Club en de Nederlandse onderafdeling Hells Angels MC Holland. In 2007 probeerde het OM de Nederlandse verenigingen en stichtingen gelieerd aan de Hells Angels Holland al te laten verbieden en ontbinden. Dat lukte destijds niet. Anders dan toen vraagt het OM nu een verbod en ontbinding van de motorclub zelf en niet slechts tegen onderafdelingen of formele rechtspersonen die zijn opgezet namens chapters of leden.

Henk-Jan Meijer
Henk Jan Meijer, burgemeester van Zwolle

Extra dimensie in de aanpak

“Een bestuurlijk verbod geeft burgemeesters handvatten om op te treden”, aldus Henk Jan Meijer, burgemeester van Zwolle en voorzitter van het Landelijk Strategisch Overleg (LSO). “Het blijft onverminderd noodzakelijk om OMG’s aan te pakken. Een bestuurlijk verbod kan helpen om clubhuizen direct te sluiten en bijvoorbeeld ride-outs te verbieden, of OMG-leden in overheidsdienst de wacht aan te zeggen. Op die manier moet het voor OMG’s steeds moeilijker worden om hun intimiderende en ondermijnende activiteiten voort te zetten.”