Vijf vragen aan… misdaadjournalist Gerlof Leistra

1) U schrijft al dertig jaar over criminaliteit. Wat is er in die tijd veranderd?

“De drugsmaffia is steeds machtiger geworden en ook veel kleurrijker. Er lopen nu vanuit Nederland contacten met Afrika, Zuid-Amerika, Azië. Maar eigenlijk is er ook heel veel níet veranderd in die jaren. Ik heb onlangs Kees Sietsma gesproken, die in de jaren zeventig recherchebaas was in Amsterdam. Toen waren er al grote zorgen over de verwevenheid van de onderwereld en de bovenwereld en de macht van drugscriminelen. Ook de IRT-affaire in de jaren negentig maakte duidelijk dat allerlei beroepsgroepen geïnfiltreerd werden door criminelen. Wel is de omvang toegenomen en is de criminaliteit ernstiger geworden. Harder.”

2) Wat betekent dat voor uw werk als misdaadjournalist?

“Toen ik begon was er een handjevol misdaadverslaggevers, nu zijn het er heel veel. Er zijn veel meer zenders en de sociale media spelen een belangrijke rol. De commerciële belangen zijn groter. Ook nieuws is geld. Daardoor moet je uitkijken dat je niet onbedoeld partij kiest of gebruikt wordt. Een misdaadjournalist moet nieuws verslaan, maar geen speler zijn in het verhaal. Dat is ingewikkelder geworden, de waarheid is sneller gekleurd.”

3) Is het werk ook onveiliger geworden?

“Dat zeker! Er is een categorie criminelen actief geworden die geen enkele mores meer heeft. De criminaliteit is extreem verhard. Het is te gek voor woorden dat journalisten bevreesd moeten zijn voor hun leven. We hebben allemaal relaties, families, gezinnen. We moeten met z’n allen de rug recht houden en juist nu pal staan voor de journalistiek. Het gaat om feiten. Maar niet alleen misdaadjournalisten worden onder druk gezet en bedreigd, ook burgemeesters, rechters en advocaten moeten vrezen voor hun leven. We waren al heel wat gewend, met het afgehakte hoofd voor de sishalounge. Maar het is verschrikkelijk dat daarna de broer en advocaat van een kroongetuige werden vermoord en dat zijn nieuwe advocaten alweer op een dodenlijst staan. Ik ben bezorgd over waar dit heen gaat.”

4) Welke verhalen maken de meeste indruk op u?

“Dat zijn de reconstructies van moorden, waarvan ik er inmiddels zo’n vijftig heb gemaakt. De Leidse balpenmoord vond ik erg bijzonder, maar ook de moord op de Groningse studente Anne Ruijter de Wildt. Ik heb veel contact gehad met haar ouders hierover. Reconstructies raken mij het meest, maar zijn ook het mooiste om te doen. Een overzichtelijk, duidelijk verhaal helpt nabestaanden bij de verwerking. En het is belangrijk stil te staan bij het feit dat iemand er niet meer is. Om te laten zien wat er achter die paar regels in de krant schuilgaat. Tegelijkertijd zie ik het ook als een waarschuwing. Voor het kerstnummer van EW schreef ik een reconstructie over de moord op Bas van Wijk, die werd vermoord om een nephorloge. Ik vind het belangrijk om te laten zien hoe erg het is wat er gebeurd is.”

5) Pakken we ondermijnende criminaliteit goed aan?

“Ik zie veel goede initiatieven, vooral in de samenwerking tussen overheden. Op landelijk niveau verwacht ik veel van het MIT. Ik constateer dat ondermijning ook op lokaal niveau hoog op de agenda staat. Ook daar is de aanpak ingewikkeld, want criminelen zitten niet stil. Steeds vinden ze weer nieuwe wegen, zoals het inzetten van katvangers. Het RIEC vind ik daarom een belangrijke speler. Vroeger was strafrecht eigenlijk het enige middel, maar nu kunnen gemeenten en Belastingdienst ook actie ondernemen. En vaak is dat sneller en effectiever dan het strafrecht.

Die integrale aanpak, waar het RIEC voor is, wordt daarom steeds belangrijker. Daar zijn de RIEC’s wel wat te bescheiden in, vind ik. Laat zien wat je doet! Ik vind het een grote winst dat misdaadbestrijding veel breder wordt aangepakt dan vroeger. Waar nog wel wat te winnen valt is de informatie naar de inwoners. Laat maar zien wat er allemaal in de wijk gebeurt. De Ondermijningsapp is bijvoorbeeld een heel mooi ding. Zorg dat mensen die breed gaan gebruiken, dat ze weten wat er in hun omgeving gebeurt en dat ze gaan melden.”