Tekst Andrea Jansen
Foto Sanne Mertens
De gemeente Peel en Maas doet er alles aan om criminaliteit te weren, terwijl de Rabobank criminele klanten liever kwijt dan rijk is. Een mooie grond voor samenwerking, vinden burgemeester Wilma Delissen-van Tongerlo en bankdirecteur Guul Smeets.
Het is burgemeester Delissen van de gemeente Peel en Maas een doorn in het oog: criminelen die hun oog laten vallen op vastgoed, loodsen en schuren in het uitgestrekte buitengebied. Samen met directeur Smeets van de plaatselijke Rabobank zoekt zij naar mogelijkheden om bestuurlijke en financiële informatie over verdachte personen, locaties en bedrijven uit te wisselen. “Bij een aanvraag voor een vergunning of een herinrichting willen wij uiteraard weten met wie wij in zee gaan”, vertelt Delissen. “Het is voor ons lastig om te checken hoe de financiering geregeld is. Die informatie heeft de Rabobank natuurlijk wel.” “En andersom geldt dat ook”, vult Smeets aan. “Als de gemeente een pand sluit zou ik graag willen weten welke persoon er achter zit. Wij kunnen dan uitzoeken of er mogelijk verdachte transacties zijn gedaan via onze rekeningen. Dit onderzoek doen wij om onze rol als poortwachter van het financiële stelsel op een juiste manier in te vullen. Mochten verdachte transacties via onze rekening zijn gelopen, dan kan één van de opties zijn dat wij als bank de relatie met de klant beëindigen.”
Pilot
Maar zo eenvoudig gaat dat niet. De AVG maakt het uitwisselen van informatie die herleidbaar is naar personen erg lastig. Daarom zijn de gemeente Peel en Maas en de Rabobank gezamenlijk een pilot gestart. Er zijn voorbeelden in de gemeente waar uitwisseling van informatie veel werk had kunnen voorkomen. De Rabobank stuitte bijvoorbeeld op een handelaar in vitamines, die heel veel omzet draaide in korte tijd, maar waarbij op papier alles in orde leek. Hoe mooi zou het zijn als bank en gemeente vroegtijdig informatie kunnen uitwisselen. Delissen: “Al is het maar een simpel ‘ja’ of ‘nee’ op de vraag of de financiering klopt. We hoeven echt niet alles van een klant te weten.”
Buiten de boeken
Medewerkers van de Rabobank zien via de site van de politie dat er een inval is geweest op een adres dat binnen hun werkgebied ligt. Tijdens de politieactie werden contant geld, een hennepkwekerij en een drugslab aangetroffen. De bewoner van het adres is klant van de Rabobank. De medewerkers checken zijn betaalverkeer en zien vreemde transacties en contante stortingen. De bank gaat het gesprek aan met de man en hij blijkt onder andere te handelen in chemische substanties en een seksinrichting te bezitten. Hij geeft ook aan dat hij contante stortingen doet met geld dat hij buiten de boeken houdt. De bank zegt de samenwerking met deze klant op en voldoet aan haar verplichting door ongebruikelijke transacties te melden aan de Financial Intelligence Unit - Nederland (FIU).
De informatie die de bank in het kader van dit onderzoek heeft gekregen kan ook belangrijk zijn voor de gemeente en andere partners in het RIEC-convenant voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. Deze informatie mogen de partners nu echter niet ontvangen.
“Lokale informatie-uitwisseling kan een flinke bijdrage leveren aan het stoppen van ondermijning”
Zuiver
De Rabobank doet er alles aan om criminelen te weren als klant en om criminele transacties uit te bannen. Smeets: “In Nederland hebben we 9 miljoen klanten en het is een enorme uitdaging om onder andere al die kerstbomen aan bedrijfsstructuren in kaart te brengen. Lokale informatie-uitwisseling kan een flinke bijdrage leveren aan het stoppen van ondermijning.” Burgemeester Delissen beaamt dat: “Onze gemeente is uitgestrekt en heeft ruim 43.000 inwoners. Met de beperkt beschikbare capaciteit voor vergunningen en Bibob zou het enorm helpen als we informatie kunnen krijgen van onder andere de Rabobank, maar ook van andere gemeenten, de Kamer van Koophandel en van bijvoorbeeld notarissen en makelaars.”
Lees ook: “Ik zag meteen: dit is een drugslab” in Code Geel 3.
Seintje
Informatie-uitwisseling is cruciaal voor het slagen van de pilot. De bank en de gemeente trekken al een tijdje samen op. Smeets: “Wij geven de gemeente een seintje als we zien dat er in een bepaalde branche iets niet klopt, dat doen we nu zonder herleidbare gegevens van klanten. Bijvoorbeeld als in meerdere nagelstudio’s alleen maar ’s nachts met pin wordt betaald.” Delissen: “Die kennis gebruiken wij dan weer om in gesprek te gaan met verschillende branches en om bewustzijn te creëren voor de gevolgen van onder andere ondermijning. Ook laten we medewerkers van de gemeente en de bank kennis maken met elkaars werk. Dat zorgt voor meer begrip voor elkaar en stimuleert om net iets verder te kijken. Mensen zien dan ook dat we elkaar echt nodig hebben en we er niet alleen voor staan.”
Ontgrendelen
Met de lokale pilot wil burgemeester Delissen de uitwisseling van informatie weer wat verder ontgrendelen, vooral op het gebied van persoonsgegevens. Die ruimte is nu nog te beperkt. “Ik ben blij dat ik steeds meer instrumenten krijg om ondermijning lokaal aan te pakken, maar privacy blijft een groot struikelblok. We hebben het flink ingewikkeld gemaakt. Daar heeft er maar één baat bij en dat is de crimineel.”
De Tweede Kamer heeft inmiddels een motie aangenomen om uitwisseling van persoonsgegevens binnen de pilot mogelijk te maken. Het is nu afwachten op de uitvoering van deze motie door de minister van Justitie en Veiligheid.
“We hebben het flink ingewikkeld gemaakt. Daar heeft er maar één baat bij en dat is de crimineel”
RIEC-LIEC ontwikkelde communicatietoolkits voor gemeenten, horeca- en agrarische ondernemers in het buitengebied.
“Het zou fijn zijn als morgen de minister belt en zegt: Ga aan de slag”, lacht burgemeester Delissen. “Nu is de tijd om alert te zijn op criminelen die hun invloed willen uitbreiden.” Smeets beaamt dat: “We kunnen flink wat criminele investeringen verwachten de komende jaren, zeker nu je rente moet gaan betalen over grote spaartegoeden. We zien de komende jaren een grote uitdaging op ons afkomen, onder andere door het stoppen van agrarische ondernemers in het buitengebied en door de gevolgen van de coronacrisis, waardoor ook de horecabranche kwetsbaar is voor ondermijnende activiteiten. Het overgrote deel van deze ondernemers in Peel en Maas is klant bij de Rabobank. We moeten nu de handen ineenslaan zodat we samen kunnen voorkomen dat criminele investeerders voet aan de grond krijgen in Peel en Maas.”
Motie
De Tweede Kamerleden Yesilgöz-Zegerius (VVD) en Van Toorenburg (CDA) dienden op 05 november 2020 een motie in, waarin zij de regering verzoeken om ‘in gesprek te gaan met RIEC’s, gemeenten en banken met als doel om binnen reeds bestaande pilots (zoals die met de gemeente Peel en Maas/Rabobank) een verdieping aan te brengen om de juridische mogelijkheid van informatie-uitwisseling van persoonsgegevens tussen gemeenten en banken op lokaal-bestuurlijk niveau te verruimen/ creëren’.
De motie is aangenomen door de Tweede Kamer. Op dit moment is het ministerie bezig met de uitvoering van deze motie. De projectleider publiek-private samenwerking van RIEC Limburg, tevens trekker van dit project, is daarbij betrokken. De pilot is bedoeld om ervaring op te doen met informatiedeling en om voorstellen te doen om dit wettelijk mogelijk te maken. Neem voor meer informatie contact op met RIEC Limburg.
