Tekst Andrea Jansen
Foto Gemeente Sittard-Geleen
Zo rond 2016 begon het op te vallen: als er in Sittard of Geleen een hennepkwekerij werd opgerold, dan was het vaak iemand uit Albanië die op de plantjes paste. Bovendien zag de gemeente bij controle van kamerverhuurpanden steeds meer mensen van Albanese afkomst zonder enige binding met de regio. Geen werk, geen school, geen familie, geen kennissen. Ze wisten vaak niet eens waar ze waren.
De gemeente Sittard-Geleen en de politie doken er, mede op basis van een RIEC-analyse, dieper in en gingen gerichter controleren. De baliemedewerkers van de gemeente werden geïnstrueerd om goed op te letten als mensen zich kwamen inschrijven. Bij twijfel ging de gemeente even langs de woning. Dat leverde nog meer hennep én nog meer mensen van Albanese afkomst op, die opvallend vaak een andere nationaliteit hadden aangenomen.
Spookbewoners
Politie en gemeente legden in RIEC-verband informatie bij elkaar. “Wat toen zichtbaar werd was schrikbarend”, vindt burgemeester Cox van Sittard-Geleen. “Negentig panden met hennepplantages en spookbewoners. Waarvan een deel gekocht door Albanezen en gefinancierd zonder hypotheek. Mensen waarvan niemand weet dat ze hier wonen en die vaak alleen maar zijn ingevlogen om de plantjes te verzorgen. Dertig kinderen, die vrijwel nergens geregistreerd staan. Mensenhandel, uitbuiting, valse identiteitsbewijzen.”
“We denken dat we het goed geregeld hebben, maar ik heb me bij deze zaak enorm verbaasd over onze onnozelheid”
Buitenlandse criminelen, waarvan een flink deel van Albanese afkomst, bleken een groot crimineel netwerk te hebben opgebouwd, dat erop gericht was om in Sittard, Geleen en omgeving op grote schaal hennep te verbouwen en te verkopen. Daarbij maakten zij misbruik van allerlei zwakke punten in de Nederlandse regelgeving. Burgemeester Cox ergert zich aan de kansen die wij in Nederland bieden aan criminelen. “We denken dat we het goed geregeld hebben in Nederland, maar ik heb me bij deze zaak enorm verbaasd over onze onnozelheid.”
De gealarmeerde overheidspartners schrokken zo van de resultaten van het strafrechtelijke onderzoek en de manier waarop deze criminelen misbruik maakten van de Nederlandse regels, dat besloten werd om in een integraal project alle knelpunten aan te pakken. Ook private partijen, zoals notarissen, makelaars en banken, doen mee. Ivo Kwantes en Sanne Mertens van RIEC Limburg leiden dit project.
“We willen de mogelijkheden om misbruik te maken van Nederlandse voorzieningen snel inperken”, vertelt Kwantes. “De eerste resultaten zijn indrukwekkend. We hebben in korte tijd tal van verbeteringen kunnen realiseren, waardoor grote vooruitgang werd geboekt in het tegenwerken van de georganiseerde criminaliteit. De Rijksdienst voor het Wegverkeer heeft het bijvoorbeeld al veel lastiger gemaakt om eendagskentekens aan te vragen, bedoeld om met een auto naar een keuringsstation te rijden. Uit het onderzoek bleek dat er 2500 kentekens waren aangevraagd en daarvan verscheen er maar één kenteken op een keuring. Sinds de invoering van de nieuwe werkwijze is het aantal aanvragen met negentig procent gedaald.”
"Criminelen gebruiken katvangers om BSN-nummers aan te vragen"
BSN-nummer
Ook werd de registratie van niet-ingezetenen onder de loep genomen door landelijke en regionale integrale partners. Kwantes: “Als je niet van plan bent om langer dan vier maanden in Nederland te verblijven, dan kun je zeer eenvoudig een BSN-nummer aanvragen. Maar het BSN-nummer blijft je hele leven geldig. Dus wat gebeurt er nu? Criminelen gebruiken katvangers om BSN-nummers aan te vragen en kunnen daarmee elektriciteit regelen en bankrekeningen openen. We kennen zelfs een voorbeeld waarbij een katvanger werd ingevlogen, naar het loket werd gebracht om een BSN-nummer aan te vragen en dezelfde dag weer terugvloog.” De partners beschreven gezamenlijk dit knelpunt en verschillende mogelijke oplossingen. Dit werd onder de aandacht gebracht van de minister en de secretaris-generaal van het ministerie van Binnenlandse Zaken & Koninkrijksrelaties (BZK).
Onder de vele knelpunten die worden aangepakt is ook de aanpak van hennep. Een nieuwe procedure moet zorgen voor meer samenwerking met partners, minder symptoombestrijding en meer oog voor het netwerk áchter de kwekerijen. De gemeente werkt zelf ook aan extra barrières tegen criminaliteit. Nog meer controles op spookbewoning bijvoorbeeld en scanners en scholing om een vals ID-bewijs er beter uit te pikken. Ook wordt gekeken naar het uitbreiden van bestuurlijke en juridische maatregelen.
Poortwachters
Onder de verschillende publieke partijen die deelnemen aan het project zijn ook notarissen en makelaars. Zij zijn immers belangrijke poortwachters als het gaat om vastgoedinvesteringen. Toch doen zij maar beperkt melding bij de Financial Intelligence Unit (FIU). Dat komt deels omdat het meldproces als omslachtig wordt ervaren. De FIU, ook betrokken, kijkt nu of dat eenvoudiger kan worden gemaakt. Daarnaast controleren makelaars en notarissen momenteel nog niet of ID-bewijzen echt zijn. Zij zijn nu bezig met de aanschaf van apparatuur om ID-bewijzen te controleren en het project zorgt voor een handelingskader voor deze beroepsgroepen. Want wat doe je als je ineens een crimineel met een vals ID-bewijs tegenover je hebt?
Project Basalt
Het project Basalt draait niet alleen om het afsluiten van mazen in de wet voor criminelen, maar kent ook een flinke strafrechtelijke component. Op 21 mei 2019 werden tijdens een grote integrale actie negentig zogenoemde spookpanden ontdekt. Ruim honderd politieagenten vielen binnen in 29 bedrijfspanden in Geleen, Luik (België) en Würselen en Alsdorf (Duitsland). In vijftien van deze panden werd inderdaad hennep aangetroffen.
Bij de controles werden drie hoofdverdachten aangehouden. Het gaat om twee 40-jarige mannen en een vrouw van 36 jaar die in België wonen en allen van Marokkaanse afkomst zijn. Hun bedrijf hield zich vooral bezig met illegale betaalservicediensten en ondersteuning van criminele netwerken. Het bedrijf betaalde ook de huren en de rekeningen voor gas, water en licht van de spookpanden en zorgde ervoor dat de criminele activiteiten in de panden jarenlang onder de radar konden blijven. Ook werden twaalf Albanezen aangehouden, werd beslag gelegd op ruim 100.000 euro, informatiedragers, negen panden, valse identiteitsbewijzen, een auto, een vuurwapen en 7500 wietplanten.
Meldpunt
“Branches willen dit soort misstanden graag tegengaan”, merkt Kwantes op. “Maar ze hebben daarvoor meer informatie nodig over actuele fenomenen, zodat ze daar op in kunnen spelen. We werken daarom aan een meldpunt voor fenomenen voor publieke én private partners. We kunnen elkaar dan waarschuwen voor nieuwe werkwijzen of vormen van criminaliteit, zonder dat het gaat over personen. Zo kunnen we eerder maatregelen nemen.”
“Branches hebben informatie nodig over actuele fenomenen”
Zo verbaasd als burgemeester Cox was over de kansen die wij in Nederland bieden aan criminelen, zo onder de indruk is hij van het enthousiasme en de daadkracht van alle publieke en private partners om de mazen in de regelgeving te dichten. Toch kan er nog wel een tandje bij, vindt hij. “Privacy wordt nog te vaak gebruikt om niets te doen. Neem nu de spookkinderen. Dertig kinderen wonen in onze gemeente, maar zij blijven compleet buiten beeld van de overheid. Ook al gaan ze wel naar school. Wij krijgen de gegevens van kinderen die op school zitten omdat we die nodig hebben voor de leerplicht. We mogen die gegevens echter niet gebruiken voor controle van de Basisregistratie Personen (BRP). Dat vind ik krom. Ook mogen andere overheden soms geen informatie met ons delen. Daardoor hebben we de parallelle samenleving niet in beeld. Want zoals de Albanezen in Sittard-Geleen hun eigen imperium opbouwden, zo zijn er in veel meer steden buitenlandse criminele bendes die hun kans schoon zien.”
