Tekst Andrea Jansen
Foto Pixabay
Volle plastic zakken en boodschappentassen staan te wachten op het bed. Moeder en zoon pakken gelaten de laatste spullen in voor de zoveelste verhuizing. Voor arbeidsmigranten hadden ze het best goed voor elkaar: samen een eigen kamertje met twee bedden en een keukenblokje. Helaas is het kamertje eigenlijk een opslagruimte in een bedrijfspand, zonder ramen en dus geen daglicht, waar wonen verboden is. Alle bewoners moeten weg en de gemeente verzegelt de kamers. Het busje van het uitzendbureau rijdt voor om hen naar een ander onderkomen te brengen. Hopelijk dit keer wél legaal.
Leestip
Lees ook het themanummer van Code Geel over mensenhandel.
De Bulgaarse moeder en zoon werken voor een van de vele uitzendbureaus voor arbeidsmigranten in de regio Den Haag, die vooral mensen leveren aan de kwekerijen in het Westland. Onder leiding van het RIEC Den Haag startten de Inspectie SZW, gemeente Den Haag, gemeente Westland, de politie en de Belastingdienst een grootschalige casus om arbeidsuitbuiting in de regio aan te pakken. Vandaag staan vijftig mensen van deze overheidsdiensten klaar om de eerste grote controle uit te voeren. Werktijden, beschermings-
middelen, verdiensten, ingehouden kosten, vervoer én huisvesting worden onder de loep genomen.
Verdienmodel
“Wij zijn vooral geïnteresseerd in het verdienmodel”, vertelt Esther Verbeek, projectleider bij Inspectie SZW (ISZW). “Arbeidsmigranten horen ten minste het minimumloon te krijgen, op hun bankrekening en dus niet contant. Dat is zo’n 1600 euro bruto. Daar gaan in de praktijk vervolgens de kosten van huisvesting en vervoer nog vanaf. Dat blijken soms exorbitante bedragen te zijn. Het komt ook voor dat arbeidsmigranten hun bankpas moeten afgeven en dat het uitzendbureau een deel van het uitbetaalde loon weer terugpint. Dit mag natuurlijk niet. Uiteindelijk gaat het erom: wat blijft er over onder de streep. Dat is lastig aan te tonen, maar voor ons wel heel belangrijk.”
“Wij zijn vooral geïnteresseerd in het verdienmodel”
Omdat arbeidsmigranten door de verstrengeling van werk, inkomen, huisvesting en vervoer compleet afhankelijk zijn van de uitzendbureaus, klagen zij vrijwel nooit. Toch krijgt ISZW wel signalen van arbeidsuitbuiting. Die komen soms van mensen die op straat werden gezet door een uitzendbureau, maar ook van instanties die nauw met elkaar samenwerken.
Ook bij de gemeente Den Haag zijn zorgen over misstanden, al is er nog te weinig zicht op de problematiek om van uitbuiting of criminaliteit te spreken. “Veel arbeidsmigranten in deze regio wonen in Den Haag. Meestal in panden van de eigenaren van het uitzendbureau of van mensen in hun netwerk, zoals familie en vrienden”, vertelt Nazli Tuzer, accounthouder veiligheid bij de gemeente Den Haag. “We weten niet wie waar woont, want ze registreren zich vaak niet. Maar als de Haagse Pandbrigade gaat kijken in panden, dan zien ze vaak dat er te veel mensen wonen in een te kleine ruimte. Dat het er niet brandveilig is, dat er gaten in de muren zitten en dat een hoge huur wordt betaald. Onlangs nog, zaten er zeven mensen in een woning van 50 m2 die 420 euro huur per persoon betaalden. Dat is bijna 3000 euro huur per maand voor een veel te kleine, vervallen woning.”
Kwekerij
Vanwege die verstrengeling van werk en huisvesting richt de controle zich vandaag op het kantoorpand van een groot uitzendbureau in de stad Den Haag, op een van de kwekerijen in de gemeente Westland waaraan dit bureau arbeidsmigranten levert én op de woningen die gelieerd zijn aan het uitzendbureau. Bij het kantoorpand is het meteen al raak met de vondst van de vier verboden woonruimtes. Ondanks een wat geagiteerde ‘adviseur’ van het uitzendbureau werkt het uitzendbureau verder goed mee aan de controle en wordt de boekhouding overgedragen voor verder onderzoek.
Casus tegen arbeidsuitbuiting
De controles van het uitzendbureau, de kwekerij en de woningen maken deel uit van een grote, langer lopende casus. Deze integrale casus is gericht op het voorkomen en aanpakken van arbeidsuitbuiting in relatie tot een aantal malafide uitzendbureaus, die werkzaam zijn in Den Haag en de gemeente Westland. De casus richt zich op drie niveaus:
- Het opstellen van een integraal barrièremodel tegen arbeidsuitbuiting door malafide uitzendbureaus dat ook breder in de regio en in het land ingezet kan worden. Met de informatie uit diverse controles wordt dit model steeds verder aangescherpt.
- Het inzetten van integrale interventies tegen enkele (vermoedelijk) malafide uitzendbureaus. Door middel van integrale controles en de inzet van het bestuursrecht, strafrecht en fiscaal recht wordt opgetreden tegen eventuele misstanden.
- Het bundelen van bestuurlijke signalen in een rapportage voor beleidsmakers en bestuur. In deze rapportage worden aanbevelingen gedaan om de wet- en regelgeving aan te passen om arbeidsuitbuiting beter tegen te kunnen gaan.
Het project staat onder leiding van RIEC-accountmanager Dick Voois. Daarnaast zorgt het RIEC voor het verrijken en analyseren van de signalen van de partners.
Tegelijkertijd wordt een kwekerij in de gemeente Westland onder de loep genomen. Hier zijn op het moment van de controle 21 uitzendkrachten van het betreffende uitzendbureau aan het werk. Het zijn Roemenen, Bulgaren, Polen en Grieken. Allemaal worden ze door ISZW apart genomen en ondervraagd over hun woonomstandigheden, het vervoer en vooral ook hun inkomsten en vaste lasten.
Drie mensen geven aan 600 euro per maand te verdienen, ver onder het minimumloon. Bovendien lijkt het erop dat enkele ‘bazen’ proberen om de arbeiders non-verbaal te intimideren. Hoewel alle papieren prima in orde zijn is er genoeg reden voor nader onderzoek. In de avond zijn de woningen aan de beurt. Luxe zijn ze niet en de huren zijn flink. Maar veel zorgwekkender is dat er twee leidinggevenden van het uitzendbureau op de controle af komen die zich intimiderend gedragen tegenover de bewoners.
“Het lijkt erop dat enkele ‘bazen’ proberen om de arbeiders non-verbaal te intimideren”
Plus en min
Projectleider Dick Voois van RIEC Den Haag kijkt aan het einde van de dag tevreden terug op de controle. “Als je kijkt naar de opbrengsten van de controles per overheidsdienst, dan denk ik dat geen van de diensten alarm zou slaan. Maar heel veel afzonderlijke minnetjes, kunnen samen toch een plus zijn. Dat is hier ook het geval. De illegale huisvesting, de twijfels over betaling en aftrek van kosten, het intimiderende gedrag op alle locaties in combinatie met de hoge winsten van het uitzendbureau zorgen er samen voor dat er genoeg reden is om door te gaan met dit onderzoek. Wordt vervolgd dus!”
Arbeidsmigranten in de coronacrisis
Arbeidsmigranten vormen een kwetsbare groep in de coronacrisis. Maatregelen om besmetting met het coronavirus te voorkomen worden niet altijd in acht genomen. Het RIEC-LIEC maakte verschillende infographics om gemeenten, bedrijven en arbeidsmigranten te informeren over de risico's.
